Η καλλιπάρθενος μάρτυς του Χριστού Αγία Ευφημία έζησε στη Χαλκηδόνα και μαρτύρησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, που βασίλεψε από το 284 μέχρι 305 μ.Χ. Μαρτύρησε στις 16 Σεπτεμβρίου αναχωρώντας με ευφροσύνη προς τον Νυμφίο της Χριστό, ο Οποίος παρέλαβε την ψυχή της. Το πολύτιμο σώμα της παρέλαβαν οι γονείς της και το έθαψαν στην Χαλκηδόνα. Έκτοτε το ιερό λείψανο της αγίας Ευφημίας επιτελούσε πολλά θαύματα. Κατά τη διάρκεια περσικής επιδρομής, οι βάρβαροι εισέβαλαν στη Χαλκηδόνα και επιχείρησαν να καταστρέψουν διά πυρός τα τίμια λείψανα. Εκείνα όμως παρέμειναν άθικτα, ενώ από την τρύπα που άνοιξαν στη λάρνακα, έτρεξε αίμα. Το θαύμα αυτό επαναλαμβανόταν αργότερα κατά καιρούς, θεραπεύοντας τους πιστούς, που έρχονταν να συλλέξουν το αίμα της αγίας Ευφημίας. Συχνότερα όμως, ο τάφος της ανέδιδε ευωδία, δίνοντας μαρτυρία για την εύνοια που είχε αποκτήσει η αγία «παρά τω Θεώ».
Στις 11 Ιουλίου, εορτάζεται η ανάμνηση του θαύματος, που έγινε από την αγία Ευφημία, κατά την εποχή του Μαρκιανού και της Πουλχερίας. Στη μεγάλη βασιλική Εκκλησία στη Χαλκηδόνα, όπου βρισκόταν και η λάρνακα με το λείψανο της Αγίας, συγκλήθηκε η Τέταρτη Αγία Οικουμενική Σύνοδος (το 451), από τους ευσεβείς αυτοκράτορες Μαρκιανό και Πουλχερία. Οι εξακόσιοι τριάντα Πατέρες ανέλαβαν να αναιρέσουν τις αιρετικές γνώμες του αρχιμανδρίτη Ευτυχίου, που υποστηριζόταν από τον Αρχιεπίσκοπο Αλεξανδρείας Διόσκουρο. Για να λυθεί η διαφορά με θεία απόφαση, ο Πατριάρχης άγιος Ανατόλιος πρότεινε στα δύο μέρη, να συντάξουν από έναν τόμο, περιέχοντα την αντίστοιχη Ομολογία Πίστεώς τους και οι δύο τόμοι να κατατεθούν στην λάρνακα της αγίας Ευφημίας.
Οι δύο περγαμηνές, στις οποίες ήσαν γραμμένοι οι ορισμοί της Πίστεως, όσον αφορά το Πρόσωπο του Χριστού, αποτέθηκαν πάνω στο στήθος της Αγίας και αφού σφραγίστηκε η λάρνακα, οι Πατέρες άρχισαν να προσεύχονται. Μετά από οκτώ ημέρες, μετέβησαν όλοι στο μαρτύριο και ανοίγοντας την λάρνακα, είδαν με θαυμασμό την Αγία, να κρατά στην αγκαλιά της τον Ορθόδοξο τόμο, σαν να ήθελε να τον βάλει στην καρδιά της, ενώ ο τόμος των αιρετικών ήταν πεταμένος στα πόδια της. Μπροστά στη λαμπρή αυτή απόδειξη της αλήθειας, οι Ορθόδοξοι ανέπεμψαν ευχαριστίες στον Θεό και οι αιρετικοί αποδοκιμάστηκαν και ονειδίστηκαν από το πλήθος των πιστών.
Τα τίμια λείψανα της Αγίας για την προστασία τους μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποτέθηκαν στο ναό της Αγίας Ευφημίας, κοντά στο Ιπποδρόμιο. Μετά από πολλές άλλες περιπέτειες, τιμώνται σήμερα στον ναό του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι.
Μετά την Άλωση, το Πατριαρχείο μεταφέρθηκε στον Ναό των Αγίων Αποστόλων. Στον Ναό αυτόν, μεταφέρθηκαν και όλα τα ιερά λείψανα και μαζί και το ιερό λείψανο της Αγίας Ευφημίας. Από εκεί μεταφέρθηκε και πάλι το λείψανο της Αγίας στο Πατριαρχείο, στον Ναό της Παμμακαρίστου. Κατά τον καιρό της τουρκικής σκλαβιάς, οι Τούρκοι άρπαζαν και τους Ναούς και τους έκαναν τζαμιά. Άρπαξαν και τον Ναό της Παμμακαρίστου. Το Πατριαρχείο μετεφέρθηκε στο Ναό του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου στο Φανάρι, όπου είναι μέχρι σήμερα. Εκεί μεταφέρθηκε και το λείψανο, της Αγίας Ευφημίας, που το τιμούν και το σέβονται πολύ, όχι μόνον Ορθόδοξοι, αλλά και αιρετικοί. Επιτελεί πολλά θαύματα σε όσους πηγαίνουν εκεί, με πίστη και ευλάβεια.
Όταν εκ βάθρων ανοικοδόμησαν τα Πατριαρχεία, στο δεξιό μέρος του Ναού του Αγίου Γεωργίου κτίσθηκε και παρεκκλήσιο της Αγίας Ευφημίας, όπου βρίσκεται και το ιερό λείψανό της. Έτσι η μνήμη της εκεί τελείται, στις 11 Ιουλίου. Τότε συρρέουν τα πλήθη των Ορθοδόξων, ανδρών και γυναικών της Κωνσταντινουπόλεως και των περιχώρων, αλλά και πολλοί ετερόδοξοι και όσοι πηγαίνουν με ευλάβεια και ασπάζονται, θεραπεύονται από ασθένειες και άλλα βάσανα.
Επομένως η αγία Ευφημία εορτάζει δύο φορές το χρόνο: η κύρια μνήμη του μαρτυρίου της αγίας, τελείται στις 16 Σεπτεμβρίου, ενώ το θαύμα με τον Ορθόδοξο τόμο στην αγκαλιά της, στις 11 Ιουλίου.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ΄ Θείας Πίστεως. (της 11ης Ιουλίου)
Λίαν εὔφρανας τούς Ὀρθοδόξους καί κατήσχυνας τούς κακοδόξους, Εὐφημία, Χριστοῦ καλλιπάρθενε. Τῆς γάρ Τετάρτης Συνόδου ἐκύρωσας, ἅ οἱ Πατέρες καλῶς ἐδογμάτισαν. Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστόν τόν Θεό ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς