Η τελετή του Αγίου Φωτός γίνεται στις 12 η ώρα το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου και αποτελείται από τρία στάδια:
1. Λιτανεία,
2. Την είσοδο του Πατριάρχη στον Πανάγιο Τάφο και
3. Τις προσευχές του Πατριάρχη για τον αγιασμό και λήψη του Αγίου Φωτός.
Σύμφωνα με την επίσημη ανάρτηση από τον ιστότοπο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, που πια έχει διαγραφεί:
«Περὶ ὥραν 11 π.μ., ἐπὶ παρουσίᾳ τῶν στρατιωτικῶν ἀρχῶν, γίνεται ἐπιθεώρησις τοῦ ἱεροῦ κουβουκλίου.
Κατὰ τὴν 12ην τῆς ἡμέρας ἡ λυχνία, ἧς γίνεται χρῆσις ἐν τῇ ἱερᾷ τελετῇ, (η λυχνία είναι σβηστή για να χρησιμοποιηθεί από τον Πατριάρχη στο τέλος της τελετής, όπου και την ανάβει από το Άγιο Φως που βγαίνει θαυματουργικώς από τον Άγιο Τάφο) μεταφέρεται ἐν παρατάξει ἀπὸ τοῦ κελλίου, ἐν ᾧ φυλάσσεται παρὰ τὴν ἁγίαν Ἀποκαθήλωσιν, ὑπὸ τοῦ ἡμετέρου Σκευοφύλακος τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως, ἡγουμένου τοῦ Δραγουμάνου καὶ ἑνὸς Ἀρχιερέως, εἰς τὸ ἅγιον Κουβούκλιον διὰ τῆς συντομωτέρας ὁδοῦ, ἦτοι διὰ τοῦ μεταξὺ τῆς ἁγίας Ἀποκαθηλώσεως καὶ τοῦ ἁγίου Κουβουκλίου τόπου. Ἅμα τῇ ἐλεύσει αὐτῶν ὁ Δραγουμάνος ἀποσφραγίζει τὴν θύραν τοῦ Κουβουκλίου καὶ εἰσέρχεται ἐντὸς ὁ ἡμέτερος Σκευοφύλαξ ὁ φέρων τὴν ἱερὰν λυχνίαν, ἥν τοποθετεῖ ἐπὶ τοῦ ἁγίου Τάφου (σβηστή όπως σβηστές είναι και όλες οι υπόλοιπες λυχνίες που βρίσκονται έξω, στον προθάλαμο του Αγίου Τάφου).
Τῇ 12.30’ ἄρχεται ἡ λιτανεία ἐκ τοῦ Ἁγίου Βήματος.
Από την εσωτερική είσοδο του Ναού του Αποστόλου Ιακώβου μπαίνει ο Πατριάρχης στο Ιερό Βήμα του Καθολικού και κάθεται στον πατριαρχικό θρόνο. Από αυτό το σημείο περνούν και ασπάζονται το χέρι του Πατριάρχη οι εκπρόσωποι των Αρμενίων, των Αράβων, των Κοπτών και άλλων, για να τους δοθεί το Άγιο Φως. Σύμφωνα με τα προνόμια, αν δεν ασπαστούν το χέρι του Ορθόδοξου Πατριάρχη δεν έχουν το δικαίωμα να λάβουν το Άγιο Φως από τα χέρια του. Αμέσως μετά αρχίζει η Ιερή Λιτανεία, η οποία περιφέρεται τρεις φορές γύρω από τον Πανάγιο Τάφο και μετά ο Πατριάρχης σταματάει μπροστά στον Πανάγιο Τάφο, όπου βρίσκονται και οι επίσημοι.
Σύμφωνα με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, μετά τη Λιτανεία ο Πατριάρχης βγάζει την αρχιερατική στολή του και μένει μόνο με το λευκό στιχάριο. Ακολούθως λαμβάνει τους σβηστούς πυρσούς και εισέρχεται στο Ιερό Κουβούκλιο.
Πραγματοποιείται λεπτομερειακός έλεγχος του Πατριάρχη και του Παναγίου Τάφου από την αστυνομία και τους εκπροσώπους άλλων δογμάτων, αν υπάρχουν εύφλεκτες ύλες. Όλα τα άλλα δόγματα λαμβάνουν το Άγιο Φως από τον Ορθόδοξο Πατριάρχη. Ο Πανάγιος Τάφος, το Ιερό Κουβούκλιο ελέγχεται διεξοδικά από την Ισραηλινή αστυνομία και σφραγίζεται με βουλοκέρι. Ο Ορθόδοξος Πατριάρχης εισέρχεται στο Ιερό Κουβούκλιο συνοδευόμενος από έναν αστυνομικό της Ισραηλινής αστυνομίας και τον Αρμένη Πατριάρχη. Έξω από τον Πανάγιο Τάφο (το Ιερό Κουβούκλιο), υπάρχουν οι εκπρόσωποι άλλων δογμάτων.
Η κολώνα σχίστηκε και βγήκε το Άγιο Φως
Τον 16ο αιώνα επί Τουρκοκρατίας. Οι Αρμένιοι δωροδόκησαν την Τουρκική ηγεσία για να μπουν οι ίδιοι στο Πανάγιο Τάφο να πάρουν το Άγιο Φως και όχι οι Ορθόδοξοι, οι οποίοι ήταν κλεισμένοι έξω από το ναό, στον περίβολο του ναού. Την ώρα που ο κόπτης Πατριάρχης ο Αρμένιος ήταν μέσα στο Πανάγιο Τάφο το Άγιο Φως δεν βγήκε σε αυτόν, αλλά με θαυμαστό τρόπο δόθηκε στον Ορθόδοξο Πατριάρχη ανάβοντας τις λαμπάδες του έξω από τον ναό βγαίνοντας από μία μαρμάρινη κολόνα έξω ακριβώς από τη πόρτα της εισόδου του ναού. Από τότε δεν ξανά οι Αρμένιοι να επιχειρήσουν να πάρουν αυτοί το Άγιο Φως. Ήταν ένα ξεκάθαρο θεϊκό σημάδι ότι δεν μπορεί κανένας άλλος να βγάλει το Άγιο Φως πέρα από τον Ορθόδοξο Πατριάρχη.
Η χρονιά που δεν βγήκε το Άγιο Φως
Το έτος 1099 οι Σταυροφόροι με τις ευλογίες του Πάπα Ουρβανού του Β΄, κατέλαβαν τους Αγίους Τόπους με το πρόσχημα να τους ελευθερώσουν από τους απίστους Μουσουλμάνους, στην πραγματικότητα όμως για να επεκτείνουν την ηγεμονία του Πάπα και μάλιστα σε ένα μέρος τόσο σημαντικό για τη Χριστιανοσύνη. Η σφαγή υπήρξε πρωτοφανής για την αγριότητά της απέναντι σε Μουσουλμάνους αλλά και Εβραίους και πολλούς Ορθοδόξους, ακόμη και μικρά παιδιά! Όλα αυτά μετά το Πάσχα, είχε βγει ήδη το Άγιο Φως. Το επόμενο Πάσχα του 1100 μ.Χ. οι Λατίνοι εκδιώκουν τους Ορθοδόξους από το Πατριαρχείο και τα πανάγια προσκυνήματα και κάνουν την τελετή στον Πανάγιο Τάφο για να βγάλουν το Άγιο Φως.
Το Άγιο Φως όμως δεν βγαίνει! Συνεχίζουν τις προσευχές με αγωνία και οι Ιερείς προτρέπουν τους Σταυροφόρους να μετανοήσουν για τις σφαγές και να εξομολογηθούν, διότι ο Θεός είναι θυμωμένος μαζί τους! Το Άγιο Φως όμως εξακολουθεί να μην βγαίνει μέχρι αργά. Οι Λατίνοι αποσύρονται και επιτρέπουν στους Ορθοδόξους να κάνουν τη λιτανεία στον Πανάγιο Τάφο. Το Άγιο Φως βγαίνει πανηγυρικά και τρέχουν όλοι να το παραλάβουν και να ανάψουν τις καντήλες τους για να γιορτάσουν την άλλη μέρα Πάσχα!
Την επόμενη χρονιά 1101 μ.Χ. οι Σταυροφόροι με το ιερατείο τους και πάλι προσπαθούν να βγάλουν το Άγιο Φως, το Μέγα Σάββατο, προσευχόμενοι όλη μέρα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο βασιλιάς τους Βαλδουΐνος παρακολουθεί περίλυπος και αποφασίζουν να συνεχίσουν και την άλλη μέρα το πρωΐ, για να μπορέσουν να κάνουν Πάσχα με Άγιο Φως. Το Άγιο Φως όμως και πάλι δεν βγαίνει και απογοητεύονται, κλειδώνουν το Άγιο Κουβούκλιο και φεύγουν για να συνεχίσουν τις προσευχές στο Ναό του Κυρίου που βρίσκεται πάνω στη βάση του Ναού του Σολομώντος. Αφήνουν πίσω τους Έλληνες (μένουν πίσω και οι Αρμένιοι και Κόπτες) που επιχειρούν λιτανεία γύρω από του Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου. Και ω του θαύματος! Το Άγιο Φως βγαίνει πανηγυρικά και βλέπουν τον Πανάγιο Τάφο να αστραποβολά μέσα, παρότι είναι κλειδωμένος! Σε λίγο ειδοποιούνται και οι Λατίνοι που έρχονται και ξεκλειδώνουν για να πάρουν το Άγιο Φως για όλους! Είναι η πρώτη και μοναδική φορά που αναφέρεται στην ιστορία ότι το Άγιο Φως δεν βγαίνει το Μέγα Σάββατο αλλά την επόμενη μέρα, Κυριακή του Πάσχα του 1101 μ.Χ.
Εκ της Ιεράς Μονής