ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ κ. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
Γιά τήν Κυριακή 5 Νοεμβρίου 2023
Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί, Παιδιά μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπημένα,
Ἕνας μεγάλος οἰκονομολόγος τῆς ἐποχῆς μας εἶπε πὼς τὸ πρόβλημα τῆς ἀνθρωπότητας δὲν εἶναι τὸ ὅτι δὲν μποροῦμε νὰ χορτάσουμε τοὺς φτωχοὺς ἀλλὰ τὸ ὅτι δὲν μποροῦμε νὰ χορτάσουμε τοὺς πλούσιους. Ἡ ἄποψη αὐτὴ περιέχει μέσα της ὅλα τὰ ἀδιέξοδα της ἀνθρωπότητας, ὄχι μόνο στὸ παρὸν ἀλλὰ σὲ ὅλες τὶς ἐποχές. Ἐπὶ αἰῶνες, ἄνθρωποι καὶ λαοὶ συγκρούονται μεταξὺ τοὺς μὲ μοναδικὸ σκοπὸ τὴν αὔξηση τοῦ πλούτου τους. Ὅμως, ὅπως ὅλα δείχνουν, τίποτε δὲν μπορεῖ νὰ χορτάσει τὸν ἄνθρωπο, διότι μέσα του ἕνα πάθος τὸν κρατᾷ διαρκῶς διψασμένο καὶ πεινασμένο γιὰ ὅλο καὶ περισσότερα. Ἕνα πάθος φοβερὸ καὶ βασανιστικὸ ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ἀπληστία. Ποιὰ εἶναι ἄραγε ἡ αἰτία αὐτοῦ τοῦ πάθους;
Τόσο ὁ Κύριός μας ὅσο καὶ οἱ Ἅγιοι τῆς πίστης μας, δίδαξαν μὲ τὸν λόγο τους, μὲ τὴν ζωή τους, ἀκόμη καὶ μὲ τὸ μαρτύριό τους, πὼς ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι μόνο σῶμα ἀλλὰ καὶ ψυχή. Πώς δὲν ἀνήκει μόνον στὸν ὑλικὸ κόσμο ἀλλὰ καὶ στὸν πνευματικό. Πώς δὲν εἶναι πλασμένος νὰ ζήσει ἱκανοποιώντας μόνον ὑλικὲς ἀνάγκες μιᾶς προσωρινῆς ζωῆς ἀλλὰ καὶ πνευματικὲς ἀνάγκες ποὺ τὸν συνδέουν μὲ τὴν αἰωνιότητα.
Ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Θεὸ στέρησε τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴν ἐπαφὴ μὲ τὴν πηγὴ τῶν ἀπαντήσεων γιὰ τὰ μεγάλα καὶ τὰ αἰώνια ἐρωτήματα καὶ ἀνάγκασε τὴν ψυχὴ νὰ ἀναζητᾷ καὶ αὐτή, μαζὶ μὲ τὸ σῶμα, τὸν χορτασμό της στὰ ὑλικὰ ἀγαθά. Πῶς ὅμως νὰ χορτάσει τὸ κομμάτι τῆς αἰωνιότητας ποὺ κρύβουμε μέσα μας, αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ ὀνομάζουμε «ψυχή», μὲ πράγματα ὑλικά, φθαρτὰ καὶ προσωρινά; Πῶς νὰ μὴν εἴμαστε διαρκῶς πεινασμένοι, πῶς νὰ μὴν εἴμαστε διαρκῶς ἄπληστοι, ὅταν ἐπιχειροῦμε νὰ χορτάσουμε τὴν πεινασμένη γιὰ αἰώνια ζωὴ ψυχὴ μας μὲ τὰ ξυλοκέρατα αὐτῆς τῆς γῆς;
Σὲ αὐτὸ τὸ ἀδιέξοδο ἔρχεται νὰ δώσει ἀπάντηση ἡ σημερινὴ παραβολή. Τὸ κεντρικό της μήνυμα δὲν εἶναι ἡ κοινωνικὴ ἀδικία, ὅπως ἐμφανίζεται ἀπὸ τὴ σύγκριση τῆς ζωῆς τοῦ πλούσιου καὶ τοῦ φτωχοῦ Λαζάρου. Βεβαίως, αὐτὸ τὸ αἶσχος τῆς ἀνισότητας τοῦ πλούτου εἶναι διαχρονικὸ στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία καὶ ἀποτέλεσε ἀντικείμενο ὀξύτατης κριτικῆς ἐκ μέρους, τόσο τῶν Προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅσο καὶ πολλῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Ὅλοι, ὁ καθένας μὲ τὸν τρόπο του, προειδοποίησαν πὼς ἡ ὑπερβολικὴ συσσώρευση πλούτου διαλύει τὶς κοινωνίες καὶ ἀποξενώνει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεό.
Σήμερα, ὅμως, ὁ Χριστός, μὲ τὴν παραβολὴ αὐτή, δὲν ἔρχεται νὰ κατακρίνει τὸν πλοῦτο ἀλλὰ τὴν κακὴ χρήση του καὶ τὴν προσκόλληση σὲ αὐτόν. Σήμερα ἀντιλαμβανόμαστε πὼς οἱ λύσεις στὰ τωρινά κοινωνικὰ ἀδιέξοδα δὲν ἐξαρτῶνται τόσο ἀπὸ νόμους καὶ κοινωνικὲς συγκρούσεις, ὅσο ἀπὸ τὴν ἀφύπνιση τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, ποὺ παραμένει ναρκωμένη ἀπὸ τὸν ἐγκλωβισμό της στὶς ψευτοχαρὲς καὶ στὴν προσωρινότητα τῶν ἡδονῶν τοῦ κόσμου τούτου. Ὁ πλούσιος του σημερινοῦ εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος ἔχει ξεχάσει τὴν καταγωγὴ ἀλλὰ καὶ τὸν προορισμὸ τῆς ψυχῆς του. Ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς νάρκωσης, ἔχει ξεχάσει καὶ τὶς ἀληθινές του ἀνάγκες. Ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ πλούσιος καθημερινὰ «ντυνόταν μὲ πορφύρα, ἡ ψυχὴ του ὅμως ἦταν γεμάτη μὲ ἀράχνες. Καθημερινὰ εἰσέπνεε ἀρώματα, ὁ ἴδιος ὅμως ἦταν γεμάτος ἀπὸ δυσωδία. Πάχαινε τὴν δούλη σάρκα ἐνῷ τὴν βασίλισσα ψυχὴ τὴν ἄφηνε νὰ καταστρέφεται ἀπὸ τὴν πεῖνα».
Τί θὰ μποροῦσε νὰ σώσει τὸν πλούσιο, ὄχι μόνον στὴν αἰωνιότητα ποὺ τὸν περίμενε ἀλλὰ καὶ σὲ αὐτὴν τὴν ζωή, στὴν ὁποία νόμιζε ὅτι ἀπολάμβανε ἐνῷ στὴν πραγματικότητα λιμοκτονοῦσε; Τί ἄλλο ἀπὸ τὸ νὰ θυμᾶται διαρκῶς αὐτὰ ποὺ εἶχε διδαχτεῖ. Δηλαδὴ τὸν νόμο τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν λόγο τῶν Προφητῶν. Αὐτὸς ἦταν καὶ ὁ δρόμος ποὺ ὑπέδειξε καὶ ὁ Ἀβραὰμ γιὰ τοὺς ἀδελφούς τοῦ πλούσιου, ὅταν ἐκεῖνος τοῦ ζήτησε μὲ ἀγωνία νὰ ἐπιστρέψει στὴν γῆ καὶ νὰ τοὺς προειδοποιήσει. Μεγάλη καὶ πολύτιμη εἶναι ἡ ὑπόδειξη τοῦ Ἀβραὰμ καὶ γιὰ μᾶς ἀδελφοί μου, πολλῶ δὲ μᾶλλον καθὼς ἐμεῖς κατέχουμε τὸ πλήρωμα τοῦ Νόμου, τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο. Ὅποιος θελήσει νὰ ἀκούσει, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐφαρμόσει τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, εἶναι βέβαιο πὼς θὰ καταφέρει νὰ στηρίξει τὴν ζωή του σὲ θεμέλια ἀκλόνητα. Διαφορετικά, εἶναι σὰν νὰ κτίζει στὴν ἄμμο.
Σὲ τέτοια σαθρὰ θεμέλια στήριξε καὶ ὁ σημερινὸς πλούσιος τὶς ἐλπίδες γιὰ τὴν εὐτυχία του. Ὅσο ζοῦσε, βίωσε τὴν ἀπληστία καὶ τὴν ἀνασφάλεια ποὺ πάντα συνοδεύουν τὸν πλοῦτο. Στὸν Ἅδη ποὺ βρέθηκε, ὁ πλοῦτος αὐτὸς δὲν μπόρεσε νὰ τοῦ ἐξασφαλίσει οὔτε δυὸ σταγόνες νερὸ νὰ βρέξει τὰ χείλη του. Κι ὅμως! Ὁ Λάζαρος, ποὺ καθημερινὰ ζητιάνευε ἔξω ἀπὸ τὴν πόρτα του ἦταν ἡ εὐκαιρία του νὰ ἀναζητήσει νόημα ζωῆς στὴ συμπόνια καὶ τὴν ἀγάπη. Δὲν τὸ ἔπραξε. Παρέμεινε ἔγκλειστος στὴν φυλακὴ τῆς πολυτέλειάς του, ἐλπίζοντας πὼς ἀπὸ κεῖ θὰ ἀντλήσει τὸ νόημα τῆς ζωῆς. Ὁ ἀσήμαντος ὅμως Λάζαρος ἀποδείχτηκε σοφώτερος ἀπὸ τὸν πλούσιο ἄρχοντα, καθώς, ὅπως παρατηρεῖ καὶ ὁ ὅσιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, δὲν ἀναλώθηκε στὸν θυμὸ ἢ στὸ παράπονο γιὰ τὴν ἀδικία, ἀλλὰ στήριξε τὴν ἐλπίδα του σὲ θεμέλια ποὺ δὲν τὰ φθείρει ὁ χρόνος. Ποιὰ θεμέλια; Μὰ τὸ ἀποκαλύπτει τὸ ὄνομά του: τὸ ἑβραϊκὸ ὄνομα «Ἐλεάζαρ», ἀπὸ τὸ ὁποῖο προέρχεται τὸ ὄνομα «Λάζαρος» σημαίνει «Ὁ Θεὸς εἶναι βοηθός μου».
Ἀδελφοί μου, σκοπὸς τῆς παραβολῆς δὲν εἶναι, οὔτε νὰ μισήσουμε τὸν πλοῦτο, οὔτε νὰ ἀπαρνηθοῦμε τὸν καθημερινὸ ἀγῶνα γιὰ μία καλύτερη ποιότητα ζωῆς. Ἀντιθέτως, ἂν θέλουμε νὰ ἀποτελέσει ὁ κόσμος μας καθρέφτισμα τῆς αἰωνιότητας, ὅπως τὴν περιγράφει σήμερα τὸ Εὐαγγέλιο, ἔχουμε χρέος νὰ ἀντιστεκόμαστε στὴν κάθε εἴδους ἀδικία. Κύριος ὅμως σκοπὸς τοῦ σημερινοῦ Εὐαγγελίου εἶναι νὰ μὴν ἐπιτρέψουμε στὸν ἑαυτό μας νὰ ἀπορροφηθεῖ ἀπὸ τὴν καλοζωία καὶ τὴν ἀπληστία καὶ νὰ μὴν ἀναζητήσουμε τὴν οὐσία τῆς ζωῆς στὰ μάταια πράγματα. Ἡ προσκόλληση στὸν πλοῦτο σκληραίνει τὴν καρδιά, τὴν ἀπογυμνώνει ἀπὸ τὴν ἀγάπη, τὴν βυθίζει σὲ ἕνα φαῦλο κύκλο ἀκόρεστων ἀναγκῶν καὶ τῆς στερεῖ τὸν ὁρίζοντα τῆς αἰωνιότητας. Ἡ ἐξάρτηση ἀπὸ τὸν πλοῦτο εἶναι αὐτὴ ποὺ ἀνοίγει τὸ μέγα χάσμα, ὅπως ἀκούσαμε σήμερα, ἀνάμεσα στὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν Θεό, χάσμα ποὺ διανοίγει, ὄχι ὁ Θεὸς ἀλλὰ ἡ κακὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας μας καὶ ἡ κατάχρηση τῶν χρημάτων μας. Ἄς μὴν ἐπιτρέψουμε στὸν ἑαυτό μας νὰ καταστήσει τὸν πλοῦτο Θεό. Λέει ὁ Κύριος μὲ τὸν λόγο τοῦ ψαλμῳδοῦ Δαυὶδ στὸν 16ο ψαλμό του: «Αὐτῶν ποὺ ἀκολουθοῦν ξένους Θεοὺς δὲν θὰ ψιθυρίσουν τὰ χείλη μου τὰ ὀνόματά τους».
Ἂν ὁ σημερινὸς πλούσιος της παραβολῆς δὲν ἔχει ὄνομα, εἶναι διότι ἐπέλεξε ὁ ἴδιος νὰ ἀγνοήσει τὸν ἀδελφό του κι ἔτσι, νὰ παραμείνει ἀνύπαρκτος γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Ὅποιος ὅμως τοποθετεῖ στὸν θρόνο τῆς καρδιᾶς του τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, βλέπει τὴν ζωή του νὰ γεμίζει ἀπὸ τὴ χαρὰ τῆς ἀγάπης καὶ προγεύεται ἀπὸ αὐτὴ τήν ζωὴ τὴν μακαριότητα τῆς αἰωνιότητας. Ἄς θέσουμε λοιπὸν τὸν Χριστὸ ὡς μοναδικὸ θεμέλιο τῆς ζωή μας καὶ ἂς γίνει τὸ θέλημά Του ὁ δρόμος μας πρὸς τὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, ποὺ τόσο λαχταρᾷ ἡ ψυχή μας. Ἀμήν.
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ