ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ κ. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
Γιά τήν Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2023
Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί,
Παιδιά μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπημένα,
Σπουδαία ἡ σημερινὴ παραβολή. Πολλὰ τὰ μηνύματά της καὶ πολλὲς οἱ διαστάσεις της. Ἀκόμη καὶ τὸ ἀρχικὸ ἐρώτημα, τὸ ὁποῖο θέτει ὁ Νομοδιδάσκαλος στὸν Ἰησοῦ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελέσει γιὰ μᾶς παράδειγμα πρὸς μίμησιν. Τί Τὸν ρωτᾷ; «Διδάσκαλε, τί πρέπει νὰ κάνω γιὰ νὰ κερδίσω τὴν αἰώνια ζωή;» Ὅπως ἐπισημαίνει τὸ Εὐαγγέλιο, οἱ προθέσεις τοῦ ἐπιφανοῦς Νομοδιδασκάλου δὲν εἶναι εἰλικρινεῖς καί, κατὰ τὸν ἅγιο Κύριλλο Ἀλεξανδρείας, ἔχει σκοπό, ὄχι νὰ διδαχτεῖ, ἀλλὰ νὰ παρασύρει τὸν Ἰησοῦ, ὥστε νὰ πεῖ κάτι ἀντίθετο μὲ τὸν Νόμο καὶ νὰ ἐκτεθεῖ. Κι ὅμως! Ἡ φράση αὐτὴ ἀποτελεῖ τὴν ἠχῶ τῆς κάθε ἀνθρώπινης ψυχῆς ποὺ διψάει γιὰ αἰωνιότητα. Ὁ Χριστός μας, λοιπόν, σήμερα, ἀνταποκρίνεται στὴν ἀγωνία αὐτὴ καὶ ἀπαντᾶ στὸν σπουδαῖο Νομοδιδάσκαλο, καλώντας τὸν μάλιστα νὰ ἀπαντήσει ὁ ἴδιος μὲ αὐτὸ ποὺ ἤδη, ἀσφαλῶς, γνωρίζει, ὡς γνώστης τῶν Γραφῶν, ἀπὸ τὸ Δευτερονόμιο καὶ τὸ Λευιτικό της Παλαιᾶς Διαθήκης: Στὴν αἰωνιότητα ὁδηγεῖ ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ μὲ ὅλο μας τὸ «εἶναι» καὶ ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν διπλανό μας, τὸν πλησίον μας, σὰν νὰ εἶναι ὁ ἑαυτός μας.
Παράξενο ὅμως! Ἡ γνώση τοῦ Νομοδιδασκάλου ἀποδεικνύεται ἐλλιπής. Κάτι, ἢ μᾶλλον, κάποιον δὲν γνωρίζει. Καὶ ἐνῷ θὰ περίμενε κανεὶς νὰ ἔχει ἐλλιπῆ γνώση γιὰ τὸν παντοδύναμο ἀόρατο Θεό, ἐκεῖνος ὁμολογεῖ πὼς δὲν γνωρίζει τὸν πλησίον, δηλαδὴ τὸν συνάνθρωπό του, ποὺ καθημερινὰ τὸν βλέπει καὶ συναναστρέφεται μαζί του. Γι΄ αὐτὸ καὶ ρωτᾷ τὸν Κύριο: «Ποιὸς εἶναι ὁ πλησίον μου;» Ἡ ἐρώτηση αὐτὴ δίνει τὴν εὐκαιρία στὸν Κύριο νὰ ὑπερβεῖ κάθε ἀνθρώπινο φραγμὸ ποὺ διαχωρίζει τοὺς ἀνθρώπους σὲ οἰκείους καὶ ξένους μὲ κριτήριο τὴν καταγωγὴ ἢ τὰ θρησκευτικὰ «πιστεύω». Μὲ τὴν παραβολὴ τοῦ καλοῦ Σαμαρείτη, ὁ Χριστὸς διακηρύσσει ἀπερίφραστα πὼς τοὺς ἀνθρώπους τοὺς κάνει κοντινούς, τοὺς κάνει «πλησίον», μόνον ἡ ἀγάπη. Μόνον αὐτή μᾶς καθιστᾷ ἀληθινοὺς συγγενεῖς μὲ τοὺς συνάνθρωπούς μας, μόνον αὐτή μᾶς καθιστᾷ, κατὰ χάριν, συγγενεῖς μὲ τὸν ἴδιο τὸν Θεό.
Ὁ Θεός, ἀδελφοί μου, ὅπως διδάσκει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, εἶναι ἀγάπη καὶ ἀγάπη σημαίνει ἔργα. Πίστη πρὸς τὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης σημαίνει ἔργα ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον. Γιά πολλούς, ἡ σημερινὴ παραβολὴ θεωρεῖται πὼς διδάσκει τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν συνάνθρωπο, στὴν πραγματικότητα ὅμως, μέσῳ τῆς ἀγάπης αὐτῆς, σήμερα μαθαίνουμε νὰ ἀγαπᾶμε τὸν ἴδιο τὸν Θεό. Γιά τὸν λόγο αὐτό, τὸ Γεροντικὸ ἀναφέρει: «Εἶδες τὸν ἀδελφό σου; Εἶδες τὸν Θεό σου». Αὐτὸ ἀκριβῶς εἶναι ποὺ δὲν κατάφεραν νὰ δοῦν ὁ ἱερέας καὶ ὁ λευίτης τῆς παραβολῆς, οἱ ὁποῖοι προσπέρασαν ἀδιάφοροι τὸν πληγωμένο. Κι ἂς ἦταν καὶ οἱ δυὸ γνῶστες τοῦ Νόμου, πιστοὶ βέβαια, ἀλλὰ καὶ ἄσπλαχνοι. Αὐτὸ ὅμως ποὺ δὲν κατάφεραν οἱ εὐσεβεῖς, σύμφωνα μὲ τὰ κριτήρια τῶν ἀνθρώπων, Ἰσραηλῖτες, ὁ Χριστὸς τολμᾷ νὰ διδάξει πὼς τὸ κατάφερε ὁ ἀσεβὴς Σαμαρείτης.
Στὸ πρόσωπο τοῦ ἀκάθαρτου γιὰ τοὺς Ἑβραίους Σαμαρείτη, ὁ Χριστὸς ἐμφανίζει ἐνώπιόν μας τὶς ἀληθινὲς διαστάσεις τῆς πίστεως, ἡ ὁποία δὲν ἐξαντλεῖται στὴν θρησκευτικὴ ταυτότητα ἀλλὰ ἐπιβεβαιώνεται στὰ ἔργα τῆς ἀγάπης. Μιᾶς ἀγάπης ὁλοκληρωτικῆς, ἀγάπης πλήρους αὐταπαρνήσεως, ἀγάπης μέχρι θυσίας, ὅπως ἀποκαλύφθηκε στὴ φρικτὴ θυσία τοῦ θεανθρώπου Χριστοῦ στὸν Σταυρό. Τέτοια ὑπῆρξε καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ Σαμαρείτη.
Ἴσως παραξενευτεῖτε μὲ τὴν ἄποψη αὐτή, ἀφοῦ γνωρίζουμε πώς, στὴν παραβολή, ὁ Σαμαρείτης δὲν χάνει τὴν ζωή του. Σήμερα ὅμως, ἡ παραβολὴ αὐτή μας δίνει μία μεγάλη εὐκαιρία νὰ διαπιστώσουμε πώς, τὸ νὰ δίνει κανεὶς τὴν ζωή του γιὰ τὸν συνάνθρωπό του μπορεῖ νὰ ἔχει καὶ ἄλλες διαστάσεις, πέρα ἀπὸ τὸν θάνατο. Νεκρὸ εἶναι κάτι ἄδειο ἀπὸ ζωή. Καὶ σήμερα, ὁ Σαμαρείτης «ἀδειάζει» κυριολεκτικὰ τὴν ζωή του γιὰ νὰ χωρέσει τὸν πλησίον του, νεκρώνοντας τὸν ἐγωισμὸ καὶ τὸν ἀτομισμό του. Σκύβει ἀπὸ πάνω του χωρὶς νὰ ὑπολογίσει τὸν κίνδυνο πὼς οἱ λῃστὲς μπορεῖ νὰ εἶναι ἀκόμα ἐκεῖ γύρω καὶ πιθανὸν νὰ ἐπιτεθοῦν καὶ στὸν ἴδιο. Ξοδεύει τὸ δικό του λάδι καὶ τὸ δικό του κρασί, χαρίζοντας τα γιὰ τὴν ἀνακούφιση τοῦ πόνου καὶ τῶν ἀνοιχτῶν πληγῶν ποὺ ἔχει μπροστά του. Ἀπαρνεῖται τὸν προγραμματισμό του καὶ ἀδιαφορεῖ γιὰ τὶς δικές του ἐκκρεμότητες, βάζοντας ὡς προτεραιότητα τὴν σωτηρία ἑνὸς ἑτοιμοθάνατου. Ἀλλάζει τὸ δρομολόγιό του καὶ ἀναζητᾷ πανδοχεῖο νὰ τὸν περιθάλψει. Καταβάλει ὁ ἴδιος, ἀπὸ τὴν προσωπική του περιουσία, τὰ ἔξοδα τῆς θεραπείας του. Προσαρμόζει τὰ μελλοντικὰ του σχέδια στὸν ἄγνωστο χτυπημένο καὶ εἶναι ἀποφασισμένος νὰ ἐπιστρέψει. Σκέφτεται ὅλα τὰ ἐνδεχόμενα καὶ συνεννοεῖται μὲ τὸν πανδοχέα νὰ μὴν λυπηθεῖ τὰ ἔξοδα γιατί ἐκεῖνος θὰ ἐπιστρέψει καὶ θὰ τὰ καλύψει ὅλα. Ο καλὸς Σαμαρείτης δὲν ἔχει πλέον ἐγωιστικὸ ἑαυτό. Ἑαυτὸς του ἔχει γίνει ὁ πλησίον του. Κατάφερε, ὄντως, νὰ ἀγαπήσει τὸν πλησίον του ὅπως τὸν ἑαυτό του.
Θαυμάστε, ἀδελφοί μου, τὴν πλούσια ἀγάπη του, τὴν συστηματικὴ ἀγάπη του, τὴν ἀγάπη στὴν ὁποία ἔχει ἀφιερώσει τὴ σκέψη του, τὴν καρδιά του, ἀλλὰ καὶ τὸν χρόνο του. Θαυμάστε τὸν τρόπο τῆς ζωῆς καὶ τῆς σκέψης του ποὺ συγκλονίζει τὴν καρδιά μας, ὅπως συγκλόνισε καὶ τὸν Νομοδιδάσκαλο, ὁ ὁποῖος ἔφτασε νὰ ὁμολογήσει κάτι ἀδιανόητο γιὰ τὴν καταγωγὴ καὶ τὴ θέση του: πὼς ἕνας ἀσεβής Σαμαρείτης κέρδισε μὲ τὰ ἔργα του τὸν πιὸ τιμητικὸ τίτλο τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Τὸν τίτλο τοῦ «πλησίον».
Ἀδελφοί μου, Μετὰ τὴν σημερινὴ παραβολή, δὲν ὑπάρχουν περιθώρια, οὔτε γιὰ ἄγνοια, οὔτε γιὰ παρανοήσεις. «Πλησίον» γιὰ τὸν συνάνθρωπο καὶ γνήσιο παιδὶ τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐκεῖνος, τοῦ ὁποίου ἡ καρδιά, ὄχι μόνον συγκινεῖται ἀπὸ τὸ δρᾶμα τοῦ συνανθρώπου, ἀλλὰ καὶ ὀργανώνει τὴν ζωή του μὲ τέτοιον τρόπο, ὥστε τὰ ἔργα του νὰ ἔχουν ὡς προτεραιότητα τὴν ἀνακούφιση καὶ τὴν σωτηρία του. Ἄλλωστε, ὅπως διδάσκουν ὁ Ὠριγένης, ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος, ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος Μεδιολάνων καὶ πολλοὶ ἀκόμη Πατέρες, οἱ ὁποῖοι προσεγγίζουν μὲ τρόπο ἀλληγορικὸ τὴν παραβολή, καλὸς Σαμαρείτης ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Κάθε φορὰ ποὺ ἡ ἀγάπη καθορίζει τὶς ἐπιλογὲς τῆς ζωῆς μας, Ἐκεῖνον μιμούμεθα. Σήμερα, ὁ Χριστός μας, ὁ Μέγας Πλησίον, φαίνεται νὰ ἀδιαφορεῖ γιὰ τὴν πίστη τῆς ταυτότητας καὶ νὰ ἐπαινεῖ τὴν πίστη τῆς ἐνεργητικῆς καὶ θυσιαστικῆς ἀγάπης, ἡ ὁποία μας ἑνώνει μὲ τὴν ἐπουράνια πηγή της, τὸν ἴδιο τὸν Θεό. Μπορεῖ ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς, κατὰ τοὺς Νηπτικοὺς Πατέρες, νὰ ἔχει ἤδη ἐγκατασταθεῖ στὴν καρδιά μας ἀπὸ τὴν στιγμὴ τῆς Βάπτισής μας, ἐναπόκειται ὅμως σ΄ ἐμᾶς νὰ Τὸν ἀποκαλύψουμε στὸν σύγχρονο κόσμο μὲ τὸν τρόπο τῆς ζωῆς μας. Μᾶς περιμένει καὶ μᾶς καλεῖ, ὅπως τὸν Νομοδιδάσκαλο τῆς παραβολῆς, καθὼς τὸν ἀποχαιρετᾶ, λέγοντάς του: «Πήγαινε, λοιπόν, καὶ κάνε κι ἐσὺ τὸ ἴδιο».
Γύρω μας, πλῆθος πληγωμένων, μὲ πληγές, ὄχι μόνο στὸ σῶμα, ἀλλὰ καὶ στὴν ψυχή, περιμένουν τὴν συμπαράσταση κὰ τὴν ἔμπρακτη ἀγάπη μας. Ὁ Θεὸς τῆς ἀγάπης, κάθε ὥρα καὶ κάθε στιγμή, εἶναι σκυμμένος πάνω ἀπὸ τὸν ἀνθρώπινο πόνο. Μὲ τὴν σημερινὴ παραβολή μᾶς καλεῖ νὰ σταθοῦμε δίπλα Του. Ἄς ἀνταποκριθοῦμε, λοιπόν, «ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ἰσχύι καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ ἡμῶν» στὴν πρόσκλησή Του. Ἀμήν.
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ