ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ κ. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
Γιά τήν Κυριακή 1 Ὀκτωβρίου 2023
Ἀγαπητοὶ μου Ἀδελφοί,
Βρισκόμαστε στὴν πρώτη Κυριακὴ τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου καὶ ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, μέσῳ τῶν εὐαγγελικῶν ἀναγνωσμάτων, μᾶς μεταφέρει στὰ πρῶτα γεγονότα τοῦ δημόσιου βίου τοῦ Κυρίου μας. Κορυφαῖο γεγονὸς τῆς ἀρχῆς τῆς δημόσιας διδασκαλίας Του ἀποτελεῖ ἡ ἐπὶ τοῦ ὅρους ὁμιλία, γιὰ τὴν ὁποία, μεγάλοι πνευματικοὶ ἄνθρωποι τῆς ἱστορίας ὑποστήριξαν πώς, ἂν ἡ ἀνθρωπότητα ἔθετε σὲ ἐφαρμογὴ τὰ διδάγματά της, ἡ γῆ θὰ εἶχε ἤδη μεταβληθεῖ σὲ παράδεισο.
Ἀπόσπασμα τῆς περίφημης ἐπὶ τοῦ ὅρους ὁμιλίας ἀποτελεῖ καὶ ἡ σημερινὴ περικοπῆ. Μὲ αὐτὴν καλούμεθα ὅλοι μας νὰ ἐφαρμόσουμε μία ριζικὰ διαφορετικὴ στάση ἀπέναντι στοὺς συνανθρώπους μας καὶ μέσῳ αὐτῆς, νὰ γίνουμε προπομποὶ ἑνὸς νέου, καλύτερου κόσμου, βασισμένου στὴν ἁγνὴ καὶ ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη πρὸς ὅλους, ἀνεξαιρέτως, τοὺς ἀνθρώπους.
Ἡ πρώτη, μάλιστα, πρόταση τοῦ σημερινοῦ Εὐαγγελίου ἀποτελεῖ μία ἀπὸ τὶς συγκλονιστικότερες ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ μας:
«Καὶ καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως» (στ. 31). Δηλαδή, «Ὅπως θέλετε νὰ σᾶς συμπεριφέρονται οἱ ἄνθρωποι, ἔτσι ἀκριβῶς νὰ συμπεριφέρεστε καὶ ἐσεῖς σὲ αὐτούς».
Σᾶς παρακαλῶ νὰ ἀναλογιστεῖτε τί μορφὴ θὰ εἶχε ἡ κοινωνία μας ἂν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀκολουθοῦσαν αὐτὴ καὶ μόνο τὴν ἐντολή; Ἡ φράση αὐτὴ ἀποτελεῖ γιὰ τὸ Εὐαγγέλιο τὸν χρυσὸ κανόνα, τὸν ὁποῖο, ἂν ἀποφασίσουμε νὰ ἐφαρμόζουμε διαρκῶς, εἶναι σὰν νὰ ἐφαρμόζουμε συγχρόνως ὅλες τὶς ἐπιμέρους ἐντολὲς καὶ ὑποδείξεις τοῦ Κυρίου μας ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν ἀγάπη.
Καὶ πρὶν τὸν Χριστὸ ὑπῆρξαν πνευματικοὶ ἄνθρωποι ποὺ διατύπωσαν παρόμοιες ἀπόψεις. Τὸν 6ο πρὸ Χριστοῦ αἰῶνα ὁ Κλεόβουλος ὁ Ρόδιος δίδαξε:
«Αὐτὸ ποὺ ἀπεχθάνεσαι μὴν τὸ κάνεις στὸν ἄλλον». Ἀλλὰ καὶ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη μὲ τὸν ἴδιο τρόπο διδάσκει καὶ ὁ Τωβίτ. Μὲ τὸν λόγο του ὅμως ὁ Χριστός μᾶς καλεῖ, ὄχι ἁπλῶς νὰ μὴν βλάψουμε τὸν διπλανό μας ἀλλὰ καὶ νὰ τὸν εὐεργετήσουμε. Καὶ μάλιστα, χωρὶς νὰ ἐπηρεαστοῦμε ἀπὸ τὴν δική του συμπεριφορά.
Αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ σημεῖο εἶναι ποὺ φέρνει μία ἀληθινὴ ἐπανάσταση στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις ὅλων τῶν ἐποχῶν, ἰδιαίτερα ὅμως ἀποτελεῖ πρόκληση γιὰ τὴν δική μας ἐποχή. Ὅλοι μας, πολλὲς φορές, μελαγχολοῦμε, βλέποντας πὼς οἱ σχέσεις μας δὲν ἔχουν βάθος καὶ συχνὰ ἀκυρώνονται μὲ τὴν πρώτη δυσκολία. Συχνά, μία ἁπλὴ διαφωνία ὁδηγεῖ σὲ ὁριστικὴ ρήξη καὶ ἄλλοτε, ἀσήμαντες οἰκονομικὲς διαφορὲς διαλύουν ἀκόμα καὶ συγγενικοὺς δεσμούς. Προσεγγίζουμε ἀνθρώπους καὶ θέλουμε ἴσως, εἰλικρινὰ, νὰ τοὺς ἀγαπήσουμε. Πρὶν ὅμως ἀπὸ τὴν προσέγγισή μας, ἔχουμε κάνει τοὺς ὑπολογισμούς μας. Οἱ ἄνθρωποι μέσα μας κατατάσσονται ἀνάλογα μὲ τὸν τρόπο πού μᾶς ἔχουν φερθεῖ ἢ μὲ τὸ τί ἔχουμε νὰ προσδοκοῦμε ἀπὸ αὐτούς. Ἀγαποῦμε μὲ ὅρια καὶ ὑπὸ ὄρους. Γιὰ ὅσο χρονικὸ διάστημα μία σχέση παραμένει γιὰ μᾶς ἐπωφελής, τὴν προσέχουμε καὶ τὴν φροντίζουμε. Ὅταν ὅμως καταστεῖ ἀσύμφορη, μὲ διακριτικὸ ἢ καὶ μὲ βάναυσο τρόπο ἀποχωροῦμε.
Μὴν νομίζετε, ἀδελφοί μου, πὼς ἡ συμπεριφορὰ αὐτὴ ἀφορᾷ μόνο στοὺς ἀνθρώπους τῆς δικῆς μας ἐποχῆς. Μέσα ἀπὸ τὰ λόγια του Χριστοῦ μας βλέπουμε πώς, αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ ἀγάπη εἶναι σύμφυτη μὲ τὴν ἀνθρώπινη ἱστορία. Ἡ ἀπόδειξη κρύβεται στοὺς παρακάτω σημερινοὺς στίχους:
«Ἂν ἀγαπᾶτε αὐτοὺς πού σας ἀγαποῦν, ποιὰ εὔνοια περιμένετε ἀπὸ τὸν Θεό, ἀφοῦ καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀγαποῦν αὐτοὺς ποῦ τοὺς ἀγαποῦν;» (στ. 32)
«Ἂν δανείζετε σὲ ὅσους ἐλπίζετε νὰ σᾶς τὰ ἐπιστρέψουν, ποιὰ εὔνοια περιμένετε ἀπὸ τὸν Θεό; Καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ δανείζουν τοὺς ὅμοιούς τους γιὰ νὰ τὰ πάρουν πίσω» (στ. 34).
Μὴν βιαστεῖτε νὰ συμπεράνετε πὼς ὁ δανεισμὸς ποὺ ἀναφέρει τὸ Εὐαγγέλιο ἀφορᾷ μόνον στὰ χρήματα. Ἀφορᾷ καὶ τὴν ὑποτιθέμενη ἀγάπη μας, τὴν ὁποία ὄντως δανείζουμε, περιμένοντας, τὶς περισσότερες φορές, ἀνταπόδοση καὶ μάλιστα μὲ τόκο. Αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ γεγονὸς εἶναι ἡ αἰτία ὥστε τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ νὰ φέρνουν μία ἀληθινὴ ἐπανάσταση στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις καὶ νὰ μᾶς καλοῦν νὰ διαφοροποιηθοῦν ριζικὰ ἀπὸ τὸν τρόπο τῆς ἀγάπης τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Ἰδοὺ τὰ λόγια του Κυρίου μας:
«Ἀντίθετα, ἐσεῖς ν’ ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθρούς σας, νὰ κάνετε τὸ καλὸ καὶ νὰ δανείζετε, χωρὶς νὰ περιμένετε νὰ πάρετε πίσω τίποτα» (στ. 35).
Ποιὰ εἶναι ἡ οὐσία αὐτῆς τῆς νέας «ἐπαναστατικῆς» ἀγάπης ποῦ διδάσκει ὁ Κύριος μας; Πρός ποιά κατεύθυνση μᾶς ὁδηγεῖ;
Πρῶτον, ἡ ἀγάπη μας νὰ πηγάζει ἀπὸ τὴν καρδιά μας καὶ νὰ μὴν ρυθμίζεται ἀπὸ τὴν συμπεριφορὰ τοῦ ἀδελφοῦ μας. Δεύτερον, ἀπὸ ἄνθρωποι ὑπολογισμοῦ καὶ ἰδιοτέλειας, νὰ μεταβληθοῦμε σὲ πηγὴ ἀγάπης πρὸς ὅλους ἀνεξαιρέτως.
Ὅπως ἡ νερομάνα πηγὴ δὲν παρατηρεῖ τί εἴδους χῶμα περιμένει τὸ νερό της καὶ ἂν τὰ φυτὰ ποὺ θὰ ποτίσει ἔχουν ἀγκάθια ἢ ὄχι, ἀλλὰ προσφέρει ἀφειδώλευτα τὸ νερό της, ἔτσι καὶ ἐμεῖς καλούμαστε νὰ γίνουμε γιὰ τὸν κόσμο ἀστείρευτη πηγή ἀγάπης, ἀπὸ τὴν ὁποία θὰ ξεδιψοῦν πάντες, ἀκόμα καὶ αὐτοὶ ποὺ ὁ κόσμος θεωρεῖ ἀνάξιους νὰ ἀγαπηθοῦν.
Ὄντως, μιὰ τέτοια στάση φαίνεται νὰ ὑπερβαίνει τὶς ἀνθρώπινες δυνάμεις. Ὁ καθένας ἀπό μᾶς γνωρίζει πὼς οἱ ἀντοχές μας εἶναι περιορισμένες καὶ ἡ ψυχή μας χρειάζεται καὶ ἐκείνη, ὄχι μόνο νὰ ἀγαπήσει ἀλλὰ καὶ νὰ ἀγαπηθεῖ. Αὐτὸ τὸ γνωρίζει ὁ Θεὸς καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτό, δυὸ μεγάλες δικές Του ὑποσχέσεις ὁλοκληρώνουν τὸ σημερινὸ Εὐαγγέλιο. Ἡ πρώτη διαβεβαιώνει πὼς ὁ ἄνθρωπος τῆς ἀγάπης δὲν θὰ στερηθεῖ ποτὲ τίποτα. Τί μᾶς λέει;
«Καὶ ἔσται ὁ μισθὸς ὑμῶν πολύς» (στ. 35).
Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἐπιτρέψτε μου νὰ ἀπαντήσω σὲ ὅσους νομίζουν ὅτι αὐτὸς ὁ μισθὸς ἀφορᾷ στὸ μακρινὸ μέλλον καὶ στὴν μετὰ θάνατον ζωή. Ὄχι, ἀδελφοί μου. Οἱ ἄνθρωποι τῆς ἀγάπης βιώνουν ἀπὸ αὐτὴ κιόλας τὴν ζωὴ μία ὑπερκόσμια χαρὰ καὶ αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὴν μακαριότητα, τὴν γαλήνη καὶ τὴν ἐσωτερικὴ εἰρήνη ποὺ χαρακτηρίζει ὅλους τούς Ἁγίους.
Ὑπάρχει ὅμως καὶ μία δεύτερη ὑπόσχεση: Ὁ Χριστός, στὸ ἴδιο χωρίο, ἀπευθύνεται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ποὺ προσφέρουν τὴν ἀγάπη τους χωρὶς νὰ περιμένουν ἀνταπόδοση καὶ τοὺς διαβεβαιώνει πὼς θὰ γίνουν, ὄντως, παιδιὰ τοῦ Ὑψίστου.
«Νὰ δανείζετε, χωρὶς νὰ περιμένετε νὰ πάρετε πίσω τίποτα. Ἔτσι, ὁ Θεός, θὰ σᾶς κάνει παιδιὰ του» (στ. 35).
Ἀλήθεια, τί σημασία ἔχει γιὰ ἕναν ἄνθρωπο ἡ ἀνταπόδοση ἐκ μέρους ἑνὸς συνανθρώπου του, ὅταν αἰσθάνεται διαρκῶς τὴν πατρικὴ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ; Ποιὰ μεγαλύτερη εὐτυχία ὑπάρχει ἀπὸ τὸ νὰ ὁμοιάζει ἕνας ἄνθρωπος στὸν ἐπουράνιο Πατέρα του, ὁ Ὁποῖος σκορπίζει ἁπλόχερα τὴν ἀγάπη του, ἀκόμη καὶ στοὺς ἀχάριστους καὶ τοὺς πονηρούς;
Ἀδελφοί μου, Ἐὰν θελήσει κάποιος νὰ ἐφαρμόσει τὴν μεγαλειώδη καὶ ἐπαναστατικὴ ἐντολὴ τῆς ἀγάπης βασισμένος μόνο στὶς ἀνθρώπινες δυνάμεις του, εἶναι βέβαιο πὼς θὰ λυγίσει καὶ θὰ ἀπογοητευτεῖ. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν διαχωρίζουν τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ ἀπὸ τὴν ἀγάπη πρὸς τοὺς ἀνθρώπους. Μόνον ὅποιος ἀγαπήσει μὲ ὅλη του τὴν καρδιὰ τὸν Θεό, βρίσκεται σὲ θέση νὰ ἀγαπήσει ὅλους τούς ἀδελφούς του μὲ τὸν τρόπο ποὺ Ἐκεῖνος ἀγαπᾷ, ἀκόμη καὶ τοὺς ἀχάριστους. Τότε μόνον τὸ «ἀδύνατον πάρ΄ ἀνθρώποις» γίνεται δυνατόν. Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας στὸ ὑπόμνημά του στὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, ἡ εὐσπλαχνία πρὸς τοὺς ἐχθρούς μας, ἡ ὁποία ξεκινᾷ ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία μας νὰ μιμηθοῦμε Ἐκεῖνον ποὺ διαρκῶς ἀνέχεται καὶ συγχωρεῖ καὶ τὶς δικές μας καθημερινὲς ἁμαρτίες, «μᾶς ἐξομοιώνει μὲ τὸν Θεὸ καὶ δημιουργεῖ μέσα στὶς ψυχές μας, κατὰ κάποιο τρόπο, ὁρισμένα χαρακτηριστικά της ἀνώτατης φύσης τοῦ Θεοῦ». Ἡ μίμηση λοιπὸν τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ μᾶς ὁδηγεῖ στὴν ὁμοίωση μὲ Ἐκεῖνον.
Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ἡ βασικὴ προϋπόθεση τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης πρὸς τοὺς ἀνθρώπους εἶναι ἡ ὁλόψυχη ἀγάπη πρὸς τὸν Θεό. Ὅποιος διαρκῶς τρέφεται ἀπὸ τὴν ἀγάπη αὐτή, διατηρεῖ ἀστείρευτα ἀποθέματα ἀγάπης, τὰ ὁποῖα δὲν μπορεῖ νὰ ἐξαντλήσει οὔτε ἡ κακία οὔτε ἡ ἀχαριστία. Αὐτὸν τὸν δρόμο τῆς θεϊκῆς ἀγάπης ἄνοιξε ἐνώπιόν μας ὁ Ἐσταυρωμένος Θεάνθρωπος. Αὐτὴν τὴν δωρεὰ τῆς γνήσιας ἀγάπης περιμένει καὶ διψᾷ ὁ κόσμος ἀπό μᾶς. Ἄς τοῦ τὴν προσφέρουμε.
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ