Θέλετε να σας αναφέρω και οδούς της μετανοίας; Είναι πολλές και ποικίλες και διαφορετικές μεταξύ τους, όλες όμως οδηγούν προς τον ουρανό.
Πρώτη οδός μετανοίας είναι η καταδίκη των αμαρτιών μας "λέγει εσύ πρώτος τις αμαρτίες σου, για να δικαιωθείς" (Ησ. 43,26). Γι αυτό είπε και ο προφήτης " Είπα, θα καταδικάσω τον εαυτό μου για την ανομία μου προς τον Κύριο, και συ συγχώρεσες την ασέβεια της καρδίας μου" (Ψαλμ. 31,5). Καταδίκασε λοιπόν και σύ τα αμαρτήματα σου - αυτό είναι αρκετό στον Κύριο ως απολογία - διότι αυτός που καταδίκασε τα αμαρτήματά του είναι δυσκολότερο να πέσει πάλι στα ίδια αμαρτήματα. Κίνησε την συνείδηση που έχεις μέσα σου για κατήγορο, για να μην έχεις εκεί άλλον κατήγορο στο βήμα του Κυρίου. Αυτή είναι μία οδός άριστη μετανοίας.
Υπάρχει και άλλη που δεν είναι κατώτερη από αυτήν- το να μη μνησικακείς εναντίον των εχθρών σου, το να συγκρατείς την οργή σου, να συγχωρείς τα αμαρτήματα των συνανθρώπων σου - γιατί έτσι θα συγχωρεθούν και τα δικά μας αμαρτήματα που διαπράξαμε προς τον Κύριο. Να λοιπόν και δεύτερος τρόπος καθαρισμού των αμαρτημάτων μας. Διότι λέγει, "αν συγχωρέσετε τους οφειλέτες σας, και ο ουράνιος Πατήρ σας θα σας συγχωρέσει" (Ματθ. 6,14).
Θέλεις να μάθεις και την τρίτη οδό μετανοίας; Να κάνεις προσευχή θερμή και ειλικρινή, που προέρχεται από τα βάθη της καρδιάs σου. Δεν είδες εκείνη την χήρα πως εξευμένισε τον αναίσχυντο εκείνο δικαστή (Λουκ. 18,1-8); Ενώ εσύ έχεις Kύριο ήμερο και προσιτό και φιλάνθρωπο - εκείνη ζητούσε εναντίον των εχθρών, εσύ όμως δεν ζητάς εναντίον των εχθρών, αλλά για την δική σου σωτηρία.
Αν θέλεις να μάθεις και την τετάρτη οδό μετανοίας, θα σου πω την ελεημοσύνη -γιατί αυτή έχει μεγάλη και ανέκφραστη δύναμη- γιατί και στον Nαβουχοδονόσορα, όταν έφθασε σε κάθε είδος κακίας και διέπραξε κάθε ασέβεια, ο Δανιήλ του είπε: "Βασιλιά, να ακούσεις την συμβουλή μου - λυτρώσου από τις αμαρτίες σου με τις ελεημοσύνες και από τις ανομίες σου λυτρώσου με την ευσπλαχνία σου για τους φτωχούς" (Δαν. 4,24). Ποιο πράγμα μπορεί να γίνει ίσο με αυτή την φιλανθρωπία; Ύστερα από αναρίθμητα αμαρτήματα, ύστερα από τόσες παρανομίες υπόσχεται να απαλλάξει από όλα αυτά τον δράστη, εάν φανεί φιλάνθρωπος στους συνδούλους του.
Και η μετριοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη εκμηδενίζουν την φύση των αμαρτημάτων όχι λιγότερο από τους άλλους τρόπους που αναφέραμε - και μάρτυς ο τελώνης, ο οποίος δεν είχε βέβαια να αναφέρει λαμπρά έργα, αλλά αντί για όλα αυτά πρόσφερε την ταπεινοφροσύνη του και απαλλάχτηκε από το βαρύ φορτίο των αμαρτημάτων.
Να, λοιπόν δείξαμε πέντε οδούς μετανοίας, πρώτη την καταδίκη των αμαρτημάτων μας, δεύτερη την συγχώρεση των αμαρτιών του πλησίον, τρίτη εκείνη που προέρχεται από την προσευχή, τετάρτη εκείνη που προέρχεται από την ελεημοσύνη και πέμπτη αυτήν που προέρχεται από την ταπεινοφροσύνη. Μην καθυστερήσεις, λοιπόν, αλλά να βαδίζεις κάθε μέρα όλους τους δρόμους - διότι είναι δρόμοι εύκολοι και δεν μπορείς να προβάλεις ως πρόσχημα την πενία, αλλά και αν ακόμα ζεις πτωχότερα από όλους τους άλλους και την οργή θα μπορέσεις να αφήσεις κατά μέρος και να ταπεινοφρονείς, θα μπορέσεις και να προσευχηθείς δυνατά και να καταδικάσεις τα αμαρτήματά σου - και σε τίποτε δεν γίνεται η πενία εμπόδιο. Και τι λέγω εδώ, αφού ούτε για εκείνη την μέθοδο της μετανοίας, που απαιτεί την καταβολή των χρημάτων (δηλαδή η ελεημοσύνη) ούτε εκεί μας εμποδίζει η πενία. Και αυτό μας το φανέρωσε η χήρα που κατέβαλε τα δύο λεπτά.
Αφού λοιπόν διδαχθήκαμε την θεραπεία των τραυμάτων μας, ας τοποθετούμε πάνω τους τα φάρμακα αυτά, ώστε, αφού αποκτήσουμε ξανά την πραγματική υγεία, να απολαύσουμε και την ιερή τράπεζα με παρρησία και μεγάλη δόξα να συναντήσουμε τον βασιλιά της δόξης Χριστό και να επιτύχουμε τα αιώνια αγαθά με την χάρη και τους οικτιρμούς και την φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Xριστού... Αμήν.
(Πρός τούς ἐγκαλούντας ὑπέρ τοῦ μήκους τῶν εἰρημένων, ΕΠΕ 31,92-96. ΠΓ 49,262-264) Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Χρυσοστομικός Άμβων ΣΤ´.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς