«Ἄνθρωπός τις ἦν πλούσιος ...
πτωχός δέ τις ὀνόματι Λάζαρος...»
(Λουκ. ιστ', 19-20)
Ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ὁ Χριστός στήν παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου πού ἀκούσαμε σήμερα παρουσίασε ἐκφραστικά τήν ἀβυσσαλέα διαφορά μεταξύ τοῦ μεταξύ δύο ἀνθρώπων. Ὁ πλούσιος εἶχε καθημερινά φαγοπότια, ἐνῶ ὁ φτωχός ζοῦσε μέ τά ψυχία πού ἔπεφταν ἀπό τήν τράπεζα τοῦ πλουσίου. Ὁ πλούσιος ἦταν εὔρωστος σωματικά, ἐνῶ ὁ φτωχός «ἡλκωμένος». Ὁ πλούσιος ἔμενε σέ ἀρχοντικό καί ἐκεῖ διασκέδαζε μέ τούς φίλους του, ἐνῶ ὁ φτωχός ζητιάνευε στήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τοῦ πλουσίου, συντροφιά μέ τά σκυλιά. Ὁ πλούσιος φοροῦσε καθημερινά «πορφύραν καί βύσσον», ἐνῶ ὁ φτωχός ἦταν ρακένδυτος καί γυμνός. Ὁ Χριστός ζωγράφισε κατά τόν καλύτερο τρόπο τήν μεγάλη ἀνισότητα μεταξύ τοῦ πλούτου καί τῆς φτώχειας.
Ἡ παραβολή αὐτή φανερώνει τό δράμα τοῦ ἀνθρώπου σέ ὅλες τίς ἐποχές καί φυσικά καί στήν δική μας ἐποχή. Βλέπουμε τήν τέλεια ἐφαρμογή τῆς Παραβολῆς τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου στόν χῶρο τῆς Πατρίδος μας καί σέ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα. Ἄλλοι πεινοῦν καί ἄλλοι μεθοῦν.
Πολλά συστήματα ἀφιερώνονται στήν λύση αὐτοῦ τοῦ τεραστίου προβλήματος. Δέν παραγνωρίζουμε τήν προσφορά τους, ἀλλά δέν μποροῦμε νά μή σημειώσουμε καί τίς μεγάλες ἀδυναμίες τους. Διότι ὅλα τά ἀνθρώπινα συστήματα δέν μποροῦν νά ξεφύγουν τόν πειρασμό τῆς ὑπαγωγῆς τοῦ ἀνθρώπου στό σύστημα καί στήν ὀργάνωση πού καταργοῦν τήν ἐλευθερία του.
Ἡ Ἐκκλησία ἀναγεννᾶ τόν ἄνθρωπο καί ἔτσι ὁ ἀναγεννημένος ἄνθρωπος μεταμορφώνει μέ ἐλευθερία τούς κοινωνικούς θεσμούς. Βοηθᾶ ἀποτελεσματικά στήν λύση τοῦ κοινωνικοῦ προβλήματος. Στήν Ἐκκλησία ζοῦμε τήν ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα, πού εἶναι ὑπέρβαση τῆς ὁποιασδήποτε ἀνισότητος.
Θά πρέπει ὅμως νά κάνουμε δύο ἀπαραίτητες διευκρινήσεις πάνω στό μεγάλο θέμα τῆς ἀντιθέσεως μεταξύ πλουσίων καί πτωχῶν.
Πρῶτον. Ἡ σωτηρία τοῦ πτωχοῦ Λαζάρου καί ἡ καταδίκη τοῦ πλουσίου δέν σημαίνει ὅτι γιά νά σωθῆ κανείς πρέπει νά εἶναι πτωχός ἤ κάθε πλούσιος καταδικάζεται. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν βλέπει ἐξωτερικά τό θέμα τοῦ πλούτου, ἀλλά προσπαθῆ νά εἰσέλθη στό βάθος τοῦ προβλήματος. Δηλαδή, ἐπιδιώκει νά ἀπαλλάξη τόν ἄνθρωπο ἀπό τό μεγάλο πάθος τῆς φιλαργυρίας, πού εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχη σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, ἀδιάκριτα ἄν εἶναι πλούσιοι ἤ πτωχοί. Ὁ πλούσιος ἀπό φιλαργυρία κρατᾶ ὅλα τά ὑλικά ἀγαθά καί διακατέχεται ἀπό ἄγχος νά τά αὐξήση. Καί ὁ πτωχός ἀπό φιλαργυρία παραπονεῖται καθημερινά καί ἀποβλέπει στήν ἀπόκτηση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν. Ἄρα πρέπει κανείς νά ἀπαλλαγῆ ἀπό τό πάθος τῆς φιλαργυρίας καί νά γίνη ἐλεήμων στούς ἄλλους.
Δεύτερον. Τό θέμα τῶν πλουσίων καί τῶν πτωχῶν τό βλέπει ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν πνευματική πλευρά. Πλούσιος δέν αὐτός πού ἔχει χρήματα καί κτήματα, ἀλλά αὐτός πού ἔχει τόν Χριστό, ὁ Ὁποῖος εἶναι τό μόνο ἀγαθό. Πτωχός δέν εἶναι αὐτός πού στερεῖται τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἀλλά αὐτός πού στερεῖται τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι ἑρμηνεύει ὁ Μέγας Βασίλειος τό χωρίο «πλούσιοι ἐπτώχευσαν καί ἐπείνασαν, οἱ δέ ἐκζητοῦντες τόν Κύριον οὐκ ἐλαττωθήσονται παντός ἀγαθοῦ». Τά ὑλικά ἀγαθά, λέγει, δέν εἶναι στήν πραγματικότητα ἀγαθά, ἀφοῦ μέ κόπο ἀποκτοῦνται καί μέ κόπο συγκρατοῦνται. Τό μόνο τελειότατο ἀγαθό εἶναι ὁ Θεός.
Ἄλλωστε, περιγράφοντας ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τά χαρακτηριστικά τῆς ἀποστολικῆς ζωῆς, λέγει: «Ὡς πτωχοί, πολλούς δέ πλουτίζοντες, ὡς μηδέν ἔχοντες καί τά πάντα κατέχοντες» (Β' Κορ. στ', 10). Ἐκεῖνο πού μπορεῖ νά ὑπογραμμισθῆ εἶναι ὅτι μέ τόν Χριστό εἶναι κανείς πάμπλουτος, ἀφοῦ ἔχει τήν αἰωνιότητα. Χωρίς τόν Χριστό εἶναι πάμπτωχος, ἔστω κι᾿ ἄν ἔχη στήν ἐξουσία του ὅλο τόν κόσμο.
Γι’ αὐτό τό θέμα, ὅπως καί σέ ἄλλα θέματα πού ἀπασχολοῦν τούς συγχρόνους ἀνθρώπους χρειάζεται ὁ προφητικός λόγος. Στήν παράκληση τοῦ πλουσίου, ὅπως φαίνεται στήν σημερινή παραβολή, νά στείλη ὁ Ἀβραάμ τόν Λάζαρο στό σπίτι του γιά νά μετανοήσουν οἱ ἀδελφοί του, ὁ Ἀβραάμ ἀπαντᾶ: «Ἔχουσι Μωϋσέα καί Προφήτας· ἀκουσάτωσαν αὐτῶν» (Λουκ. ιστ', 29). Δηλαδή, ἔχουν τούς λόγους τῶν Προφητῶν, τήν Ἁγία Γραφή, πού πρέπει νά ἐφαρμόζουν γιά νά ἀποφύγουν τήν γέεννα τοῦ πυρός.
Ἀλλά Προφῆτες δέν ὑπῆρξαν κάποτε. Ὑπάρχουν πάντοτε. Προφήτης εἶναι ἐκεῖνος πού ἐν Χριστῷ ἀποκρυπτογραφεῖ ὅλα τά ἱστορικά γεγονότα, τά ὁποῖα γιά τούς ὑπόλοιπους ἀνθρώπους εἶναι τυλιγμένα στό σκοτάδι, εἶναι ἐκεῖνος πού κάτω ἀπό κάθε γεγονός βλέπει τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Οἱ Προφῆτες, πού μαζί μέ τό Προφητικό χάρισμα συνδυάζουν τό Βασιλικό καί τό Ἱερατικό, εἶναι οἱ κριτές τῆς ἱστορίας, πού ἀναλύουν τά γεγονότα, μιλοῦν προφητικά γιά νά μετανοήσουν οἱ ἄνθρωποι. Ἑπομένως, δέν χρειάζονται νά ἀναστηθοῦν νεκροί γιά νά μιλήσουν, ἀφοῦ ὑπάρχουν οἱ ἅγιοι, πού ἤδη ἔχουν ἀναστηθῆ καί μποροῦν νά καθοδηγήσουν τόν λαό τοῦ Θεοῦ.
Γι᾿ αὐτό, ὁ κάθε μεταμορφωμένος κήρυκας καί ὁ κάθε μεταμορφωμένος πιστός, ὡς Προφήτης, δέν πρέπει νά κινῆται καί νά ἀναλύεται ἀπό τά φαινόμενα, δέν μπορεῖ νά «συμβιβάζεται μέ τούς συμβιβασμούς». Πρέπει νά μιλᾶ γιά τήν κοινωνική ἀδικία καί τήν ἐκμετάλλευση τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Τό προφητικό κήρυγμα, ὡς κήρυγμα ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀπό κάθε τυραννία, πρέπει νά λάβη τήν θέση του στήν σημερινή ἐκκλησιαστική ζωή. Σήμερα χρειάζονται Προφῆτες πού εἰρηνικά καί ἤρεμα, μέ ἀγάπη, δηλαδή θυσιαστικά, θά κρίνουν τήν ἱστορία καί θά ἀνοίγουν δρόμους γιά τήν βίωση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία εἰρηνικά θά πάρη θέση στά φλέγοντα προβλήματα, πού μαστίζουν τίς ἀνθρώπινες κοινωνίες, θά δείξη τό ἐνδιαφέρον της γιά τήν ἀποκατά¬σταση τῆς ἀδικίας καί τόν προσανατολισμό τοῦ ἀνθρώπου στόν Χριστό.
Τέτοιοι Προφῆτες πού ἐξαγγέλουν τό προφητικό κήρυγμα καί ἐλευθερώνουν τόν ἄνθρωπο ὑπάρχουν καί σήμερα, οἱ ὁποῖοι ἐργάζονται ἤρεμα καί ἀθόρυβα. Κινοῦνται πέρα ἀπό τήν ἐπιφάνεια, ἀλλά ἀπό τό βάθος αὐτό πού ἐργάζονται θά διαλύσουν κάθε ἀνθρώπινη ἐπιφάνεια καί θά φανερώσουν τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή, δέν θά καταργήσουν τήν ἀνισότητα τῆς θελήσεως, ἀλλά θά μεταμορφώσουν τούς ἀνθρώπους μέ τό νά τούς ἐλευθερώσουν ἀπό τά πάθη καί θά τούς ὁδηγήσουν στήν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία.
Ὁ Τοποτηρητής Μητροπολίτης
+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος