«ὁ Πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά»
(Ματθ. στ΄ 26)
Ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ὁ Θεάνθρωπος Χριστός στήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία Του εἶπε ὅτι ὁ Θεός εἶναι Πατέρας μας. «Ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος» (Ματθ. στ΄, 26). Μέ αὐτό ἐκφράζει τήν ἀγάπη καί τό ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς. Ἡ ἀλήθεια αὐτή εἶναι μιά μεγάλη ἀποκάλυψη πού ἔκανε ὁ Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπησή Του.
Ξέρουμε ὅτι στήν πρό τοῦ Χριστοῦ ἐποχή ὁ Θεός ἐθεωρεῖτο ὅτι ἦταν ἕνα Ὄν πού βρίσκεται πέρα ἀπό τά ἀνθρώπινα καί φροντίζει γιά τήν διαφύλαξη τοῦ κόσμου καί τῆς ἠθικῆς τάξεως, καί ὅταν ὁ ἄνθρωπος παραβαίνη αὐτήν τήν τάξη ὁ Θεός τόν τιμωρεῖ. Ὁ Χριστός ὅμως μᾶς φανέρωσε ὅτι ὁ Θεός εἶναι Πατέρας μας πού φροντίζει γιά μᾶς. Μᾶς ἔμαθε νά προσευχόμαστε σέ Αὐτόν: «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς... ἐλθέτω ἡ Βασιλεία Σου» (Ματθ. στ', 9-10). Μέσα στήν Ἐκκλησία ζωογονούμενοι ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί μεταμορφούμενοι ἀποκτοῦμε τήν υἱοθεσία καί κράζουμε: «Ἀββᾶ ὁ πατήρ». «Ὅτι δέ ἐστέ υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεός τό πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τάς καρδίας ὑμῶν κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ. ὥστε οὐκέτι εἶ δοῦλος, ἀλλ᾿ υἱός· εἰ δέ υἱός καί κληρονόμος Θεοῦ διά Χριστοῦ» (Γαλ. δ', 6-7).
Ἡ υἱοθεσία συνδέεται μέ τήν ἀναγέννηση τοῦ ἀνθρώπου. Ἔτσι, ἡ πνευματική ζωή, ὅταν ἐξασκῆται σωστά, ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στό νά συνδεθῆ καί νά αἰσθανθῆ τόν Θεό Πατέρα του. Περνᾶ μέσα ἀπό τήν κατάσταση τοῦ δούλου, τοῦ μισθωτοῦ καί φθάνει στήν κατάσταση τοῦ υἱοῦ, πού ἐφαρμόζει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὄχι γιά νά ἀποφύγη τήν τιμωρία, οὔτε γιά νά εἰσέλθη στόν Παράδεισο, ἀλλά γιατί ἀγαπᾶ τόν Θεό ὡς Πατέρα του.
Ἡ διδασκαλία ὅτι ὁ Θεός εἶναι Πατέρας μας εἶναι στενά συνδεδεμένη μέ τήν δημιουργία μας, τήν ἀναδημιουργία μας καί τήν σχέση μας μαζί Του. Εἶναι βασική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ὅτι, ὅπως ὁ Θεός δημιούργησε τόν κόσμο ἀπό τό μή ὄν, ἔτσι διευθύνει καί ζωοποιεῖ τόν κόσμο χωρίς κτιστά μέσα, ἀλλά μέ τίς ἄκτιστες ἐνέργειές Του, πού λέγονται Πρόνοια Θεοῦ.
Κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ μία εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά οἱ ἐνέργειές Του εἶναι πολλές. Ὅπως ἡ οὐσία Του εἶναι ἄκτιστη, δηλαδή θεία, τό ἴδιο καί οἱ ἐνέργειές Του εἶναι θεῖες, ἄκτιστες. Ἀλλά ἡ μέν οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀμέθεκτη, οἱ δέ ἐνέργειές Του μεθεκτές. Ὅλος ὁ κόσμος μετέχει στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, τά ἄψυχα μετέχουν στήν οὐσιοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, τά φυτά καί τά ζῶα στήν ζωοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, οἱ ἄνθρωποι, ἔχοντας ψυχή, στήν σοφοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, καί οἱ ἄγγελοι μαζί μέ τούς ἁγίους στήν ἁγιοποιό ἤ θεοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ καθένας ἀνάλογα μέ τήν δεκτικότητα του δέχεται τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Χριστός διδάσκει, ὅπως τό εἴδαμε στό σημερινό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα, ὅτι ὁ Θεός τρέφει τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ, Αὐτός αὐξάνει τά κρίνα τοῦ ἀγροῦ, Αὐτός τά στολίζει τόσο ὄμορφα. Ἑπομένως, ὅλα αὐτά δέν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς φύσεως, ἀλλά τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐνεργεῖ μέσα σέ αὐτά ἀπό τήν ἡμέρα πού τά ἔφερε στήν ζωή.
Αὐτήν τήν διδασκαλία τήν βλέπουμε καί στήν Παλαιά Διαθήκη. Σέ κάθε ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ κατά τήν ἀνάγνωση τοῦ Προοιμιακοῦ ψαλμοῦ (103) ὁμολογοῦμε ὅτι ὁ Θεός ἐξαποστέλλει τίς πηγές νά ρέουν μέσα στά φαράγγια, Αὐτός ποτίζει τά ὄρη μέ τίς βροχές, Αὐτός βλαστάνει ἀπό τήν γῆ χορτάρι γιά νά φάγουν τά κτήνη, τά μικρά τῶν λιονταριῶν βρυχῶνται καί φωνάζουν στόν Θεό νά τούς στείλη τροφή καί ὅλα τά ζῶα περιμένουν ἀπό τόν Θεό νά τούς δώση τήν τροφή τους.
Ἐπίσης, εἶναι γνωστό ὅτι στό θαῦμα πού ἔγινε στήν Κανᾶ, ὁ Χριστός μετέτρεψε τό νερό σέ κρασί. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἑρμηνεύει ὅτι ὁ Χριστός, πού μετατρέπει στίς ρίζες τῆς ἀμπέλου τό νερό καί τό κάνει οἶνο, Αὐτός εἶναι ἐκεῖνος πού κάνει τώρα τό θαῦμα ἀπό νερό σέ κρασί. Τό νά βλέπη κανείς ὅμως σέ ὅλη τήν φύση τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, αὐτό εἶναι καί λέγεται θεωρία κατ᾿ ἐπιβολήν. Ἔτσι, λοιπόν, καθαροί ἄνθρωποι, πού ἐξασκοῦνται στήν νοερά προσευχή, ἔρχονται σέ κοινωνία μέ τούς λόγους τῶν ὄντων καί αἰσθάνονται ἑνότητα μέ ὅλη τήν κτίση.
Ἀπό αὐτά τά λίγα βγαίνουν δύο ἀλήθειες πού πρέπει ὡς Ὀρθόδοξοι νά ἔχουμε ὑπ᾿ ὄψη.
Ἡ πρώτη ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ Χριστός ὡς Θεός σώζει τόν ἄνθρωπο μέ τίς ἄκτιστες ἐνέργειές Του. Ἑπομένως, ὄχι μόνον ὁ Χριστός εἶναι Θεός, ἀλλά καί οἱ ἐνέργειές Του εἶναι θεῖες. Τό ἀντίθετο, ἡ ἄποψη, δηλαδή, ὅτι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι κτιστή, μᾶς ὁδηγεῖ σέ μεγάλη πλάνη, στήν ἴδια τήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου, καί τότε ἀρνούμαστε τήν δυνατότητα τῆς σωτηρίας.
Δυστυχῶς σέ αὐτό τό ὀλίσθημα ἔχουν πέσει οἱ Λατίνοι. Ἄν διαβάση κανείς τά ἔργα τοῦ Θωμᾶ Ἀκινάτη, ὁ ὁποῖος θεωρεῖται ὡς ὁ μεγαλύτερος θεολόγος τῆς Σχολαστικῆς θεολογίας, θά δῆ ὅτι ἐκεῖ πολλές φορές γίνεται λόγος γιά κτιστή Χάρη, γιά κτιστή ἀγάπη κλπ. Αὐτό ὅμως εἶναι ἕνας σύγχρονος ἀρειανισμός, πού μεταβάλλει τήν πίστη σέ ὀρθολογισμό καί ὁδηγεῖ τήν Ἐκκλησία στόν ἀγνωστικισμό. Ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι εἴμαστε ἀρνητικοί ἀπέναντι στήν δυτική σχολαστική θεολογία, διότι δέν ἔχει ἀκόμη ἀποβάλλει τήν αἱρετική ἰδέα ὅτι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι κτιστή.
Ἡ δεύτερη ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ὅταν ὑποστήριζε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι Θεός καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὅταν ὁμολογοῦσε ὅτι οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄκτιστες (θεῖες), στηρίζονταν στήν πνευματική τους ἐμπειρία. Ἐκτός ἀπό τήν ἀναφορά στούς Προφήτας, στούς Ἀποστόλους καί στούς προηγουμένους Πατέρας, προσέθεταν καί τήν δική τους μαρτυρία. Δηλαδή, ἐπειδή εἶχαν φθάσει στήν θεωρία-θέα τοῦ Θεοῦ, εἶχαν τήν πραγματική γνώση περί Αὐτοῦ καί αὐτήν ὁμολογοῦσαν. Ἑπομένως, οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀποτελοῦν τό ἐχέγγυο τῆς γνήσιας ἑρμηνείας τῆς ἀποκαλύψεως, ἐπειδή οἱ ἴδιοι δέχθηκαν τήν ἀποκάλυψη, ἐνῶ οἱ αἱρετικοί πού στηρίζονται περισσότερο στόν στοχασμό καί ὄχι στήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, δέν μποροῦν νά ἑρμηνεύσουν ὀρθόδοξα (δηλαδή ἀληθινά) τήν Ἁγία Γραφή.
Γι᾿ αὐτό καί μεῖς ἐάν συνδεόμαστε μέ συγχρόνους ἁγίους Πατέρας, πού ἔχουν γνώση τοῦ Θεοῦ, θά ἔχουμε τήν ἀπόλυτη βεβαιότητα ὅτι βαδίζουμε τόν δρόμο τῆς Ὀρθοδοξίας μακρυά ἀπό στοχασμούς, φιλοσοφίες καί ἀτομικές θεωρίες πού ἀνοίγουν τόν δρόμο τῆς αἱρέσεως.
Ὁ Μητροπολίτης
+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος