«τό ποτήριον ὅ ἐγώ πίνω πίεσθε» (Μάρκ. ι', 39)
Ἀγαπητοί ἀδελφοί, Οἱ δύο μαθητές Ἰωάννης καί Ἰάκωβος ζητοῦσαν ἀπό τόν Χριστό δόξα μέ ἀνθρώπινα κριτήρια, νομίζοντας ὅτι ἡ Βασιλεία Του εἶναι αἰσθητή. Ὁ Χριστός ὅμως, διορθώνοντας τήν ἐσφαλμένη γνώμη τους, ὑποδεικνύει τήν πραγματική καί αἰώνια δόξα, πού διέρχεται μέσα ἀπό τό «ποτήριον», πού εἶναι τά Πάθη καί ὁ Σταυρός. Ὁ Ἴδιος δοξάστηκε διά τοῦ Σταυροῦ καί οἱ μαθητές Του θά δοξαστοῦν διά τοῦ σταυροῦ (Μάρκ. ι', 35-45). Αὐτή τήν ἀλήθεια, ὅτι δηλαδή τό «ποτήριον» εἶναι ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας θα ἀναλυθῆ σύντομα στήν συνέχεια.
Ὅταν ὁ Χριστός ἔλεγε «τό ποτήριον ὅ ἐγώ πίνω» (Μάρκ. ι', 39) ἐννοοῦσε τά πάθη Του μέ ἀποκορύφωμα τόν Σταυρό, πού ὑπέμεινε γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής λέγει ὅτι τό προπατορικό ἁμάρτημα συνίσταται στήν ἁμαρτία τῆς προαιρέσεως (ἡδονή) καί στήν ἁμαρτία τῆς φύσεως (τό παθητό τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἡ ὀδύνη).
Ὁ Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπησή Του προσέλαβε τήν πρό τῆς παραβάσεως καθαρά καί ἀμόλυντη ἀνθρώπινη φύση (τήν ἀναμαρτησία), ἀλλά καί τό μετά τήν παράβαση φθαρτό τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἀφοῦ ἔγινε «ὑπέρ ἡμῶν κατάρα» (Γαλ. γ', 13). Ὁ Χριστός δέχεται ἑκουσίως τόν θάνατο, τήν ὀδύνη, πάσχει ἀδίκως καί δι᾿αὐτοῦ τοῦ τρόπου θεραπεύει τήν ἀνθρώπινη φύση, κατακρίνει τήν προαιρετική καί φυσική ἁμαρτία. Κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο «ἐπειράσθη, ἵνα νικήσωμεν·ἡτιμάσθη, ἵνα δοξάσῃ·ἀπέθανεν ἵνα σώσῃ».
Αὐτή εἶναι ἡ σωτηριώδης ἐνέργεια τῶν Παθῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, τό πικρό «ποτήριον» τοῦ Χριστοῦ ἔγινε γιά μᾶς γλυκύτατο. Διά τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ ἦλθε ἡ σωτηρία. Ὁ Χριστός ἑκούσια καί ἄφωνα πορεύθηκε στόΠάθος, ὅπως προφήτευσε ὁ Ἡσαΐας: «Ὡς πρόβατον ἐπί σφαγήν ἤχθη καί ὡς ἀμνός ἐναντίον τοῦ κείροντος αὐτόν ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τό στόμα. ἐν τῇ ταπεινώσει ἡ κρίσις αὐτοῦ ἤρθη» (Ἡσ. νγ', 7-8). Αὐτό τό ἑκούσιο καί τό ἄφωνο ἀπετελέσε τήν ἰατρεία τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως.
Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό πραγματικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό σημαίνει ὅτι τό πάθος τῆς Κεφαλῆς ὑπέρ τοῦ σώματος εἶναι καί πάθος τοῦ σώματος μαζί μέ τήν Κεφαλή. Ἡ Ὀρθοδοξία βιώνει πάντα τό «ποτήριον» τοῦ Χριστοῦ.
Ὑπάρχουν πολλά σημεῖα πού μποροῦν νά τονισθοῦν στό θέμα αὐτό. Κατ᾿ἀρχάς, ὅλη ἡ ζωή τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι σταυρική. Ἡ ἀποφατική της θεολογία, χωρίς νά ἀποδεσμεύεται ἀπό τήν καταφατική, εἶναι ὁ «Γολγοθᾶς τῆς λογικῆς». Ἡ ὀργάνωση τῆς Ὀρθοδοξίας δέν γίνεται μέ ἀνθρώπινα κριτήρια, ἀλλά εἶναι ἔκφραση τῆς ἀγάπης, πού εἶναι κένωση. Ἡ θεία Λειτουργία εἶναι ὁλοκληρωτική προσφορά. Ἡ ὀρθόδοξη εἰκόνα ἀποβλέπει στήν μεταμόρφωση τῶν ἐξωτερικῶν αἰσθήσεων, συνδέεται μέ τήν ὑψοποιό ταπείνωση, μέ τόν ἑκούσιο θάνατο.
Ἔπειτα, ἡ Ὀρθοδοξία δέχεται πάντα τόν διωγμό. Δέν ὑπάρχει Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, σέ ὁποιοδήποτε μέρος τῆς γῆς, πού νά μή διώκεται ἐκ μέρους τῆς κοσμικῆς νοοτροπίας. Μόνον πού σέ κάθε μέρος ἀλλάσσει τό εἶδος τοῦ διωγμοῦ καί δέν ξέρει κανείς ποιό εἶναι χειρότερο· ὁ φανερός καί ἄμεσος ἤ ὁ κρυφός καί ἔμμεσος.
Πάντως, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἐσταυρωμένη γι᾿αὐτό καί ἀναστημένη. Αὐτό εἶναι τό κριτήριο τῆς γνησιότητας της, ὅτι δηλαδή συνδέεται μέ τόν Ἐσταυρωμένο καί Ἀναστάντα Χριστό. Ὅπως ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ ἐξεστράτευσε ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπίνη κακία καί τό σατανικό μίσος, ἔτσι καί ἐναντίον τοῦ πραγματικοῦ Του Σώματος ἐπιτίθεται ὁλόκληρη ἡ ἀνθρώπινη κακία. Ὅταν μιά Ἐκκλησία ἀποδιώκη τό μαρτύριο, τήν ἑκούσια Σταύρωση καί ζητᾶ τήν ἐπίγεια δόξα καί τήν κοσμική προβολή, ὅταν διακατέχεται ἀπό τό πάθος νά σταυρώνη καί ὄχι νά σταυρώνεται, δείχνει ὅτι ἔχασε τήν πραγματική κοινωνία μέ τόν Χριστό, ὁ Ὁποῖος προσφέρθηκε χωρίς καμμιά ἀντίσταση στό μαρτύριο.
Αὐτό πού ἰσχύει γιά τήν Ἐκκλησία, ἰσχύει καί γιά τούς πραγματικούς Χριστιανούς. Κριτήριο γνησιότητος τῶν Χριστιανῶν εἶναι ἡ βίωση τοῦ Σταυροῦ. Ὁ Χριστός τό εἶπε: «Τό ποτήριον ὅ ἐγώ πίνω, πίεσθε» (Μάρκ. ι', 39). Αὐτό συνέβη μέ τούς Μαθητάς. Περιφρονήθηκαν, διώχθηκαν, ὑπέστησαν τά πάντα καί μαρτυρικό θάνατο. Ὅσοι ἀπό αὐτούς δέν ἀπέθαναν μαρτυρικά, δέν εἶναι γιατί δέν εἶχαν Χάρη μαρτυρίου, ἀλλά γιατί δέν δόθηκαν οἱ κατάλληλες συνθῆκες να μαρτυρήσουν. Πάντως ὅλοι ἔζησαν μαρτυρικά.
Ἔτσι, οἱ Χριστιανοί συνδέονται μέ τό «ποτήριον». Ὅταν μιλᾶμε γιά «ποτήριον» καί σταυρικό θάνατο δέν ἐννοοῦμε μόνον τά βάσανα τῆς ζωῆς, πού ὅλοι ἔχουμε καί ἀντιμετωπίζουμε, ἀλλά κάτι περισσότερο.
Σταυρός εἶναι ὁ ἀγώνας γιά τήν ἀπαλλαγή μας ἀπό τήν ἐσωτερική τυραννία τῶν παθῶν· γιά τήν μεταμόρφωση τοῦ ἐσωτερικοῦ μας κόσμου, ὥστε ὅλες μας οἱ δυνάμεις νά ὑπηρετοῦν τόν Θεό. Διότι δέν ὑπάρχουν μέσα μας κακές δυνάμεις πού πρέπει νά ἀποβάλλουμε, ἀλλά διεστραμμένες δυνάμεις πού πρέπει νά μεταμορφώσουμε. Ὁ ἅγιος Ἰσαάκ λέγει: «Ἡ ὁδός τοῦ Θεοῦ σταυρός καθημερινός ἐστιν. Οὐδείς γάρ ἐν τῷ Οὐρανῷ ἀνῆλθε μετά ἀνέσεως».
Σταυρός εἶναι νά μήν ὑπολογίζουμε τούς ἐπαίνους καί τίς ἀτιμίες πού μᾶς προσφέρει ὁ κόσμος. Ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος τόν ἀδελφό πού τόν ρώτησε τί πρέπει νά κάνη γιά νά σωθῆ τόν ἔστειλε στό νεκροταφεῖο γιά νά κατηγορήση τούς νεκρούς, ὡς ἁμαρτωλούς καί ἔπειτα νά τούς ἐπαινέση ὡς ἁγίους. Ὅταν ἐπέστρεψε τόν ρώτησε ἄν ἀντέδρασαν οἱ νεκροί στίς δύο περιπτώσεις. Καί στήν ἀρνητική ἀπάντηση τοῦ λέγει: «Εἶδες πόσο τούς ἐξευτέλισες καί τίποτε δέν σοῦ ἀποκρίθηκαν καί πόσο τούς ἐξύμνησες καί καθόλου δέν σοῦ μίλησαν; Ἔτσι καί σύ γίνε νεκρός, ἄν θέλης νά σωθῆς. Οὔτε τήν ἀδικία τῶν ἀνθρώπων οὔτε τούς ὕμνους τους νά λογαριάζης, ὅπως οἱ νεκροί. Καί μπορεῖ νά σωθῆς».
Σταυρός εἶναι καί ἡ ἀγάπη πού πρέπει νά δείχνουμε στούς ἄλλους. Ἡ ἀγάπη ἀπό τήν φύση της εἶναι ταπείνωση, κένωση, σταυρός. Ὁ Χριστός σταυρώθηκε καί ἔδειξε τήν ἀγάπη Του σέ μᾶς. Καί μεῖς πρέπει να σταυρωνόμαστε καθημερινά γιά νά φανερώσουμε τήν ἀγάπη μας στούς ἄλλους. Ὁ Ὀρθόδοξος δέν ἀντιστέκεται κοσμικά στήν δύναμη πού πέφτει ἐπάνω του. Ἀντιμετωπίζει τά πάντα μέ τήν ἀγάπη. Εἶναι ἄοπλος καίὁ πλισμένος. Εἶναι σταυρωμένος στό ξύλο τῆς ἀγάπης καί ὄντας σταυρωμένος εἶναι ὁ πραγματικά ἐλεύθερος, διαθέτει τήν μεγαλύτερη δύναμη.
Σταυρός, ἀκόμη, εἶναι καί ὁ μαρτυρικός θάνατος ὑπέρ τῆς ἀληθείας καί τῆς Πίστεως. Οἱ ἅγιοι ἐπειδή ἀγάπησαν τόν Θεό δέχθηκαν τόν ἑκούσιο θάνατο παρά νά Τόν ἀρνηθοῦν.
Τό «ποτήριον» (ὁ σταυρός) εἶναι κοινός κλῆρος ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων. Μέ τόν σταυρό ἐξασφαλίζουμε μεγαλύτερη νίκη καί αἰώνιο θρίαμβο. Ἀντίθετα μέ κοσμικά κριτήρια, δηλαδή μέ τήν ἀντίσταση δίνουμε στόν ἄλλο τήν δυνατότητα νά προετοιμασθῆ γιά μεγαλύτερη ἐπίθεση.
Ὁ Τοποτηρητής Μητροπολίτης
+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος