«ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθείτω μοι» (Μάρκ. η', 34)
Ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ὑπερφυής καί ἔνδοξη Ἁγία Τράπεζα, πάνω στήν ὁποία ὑπάρχει ὁ Ἐσταυρωμένος Χριστός, ὁ Ὁποῖος, ὡς μέγας Ἀρχιερεύς, τέλεσε τήν μεγάλη θυσία, πού εἶναι ἡ ἐπιστροφή ὅλης τῆς κτίσεως στόν Θεό. Πράγματι, ὁ Σταυρός εἶναι τό συνεκτικό σημεῖο ὅλης τῆς κτίσεως, ἡ ἑνότητα ὅλων τῶν κόσμων.
Γιά νά δοῦμε ὅμως τήν μεγάλη σημασία τοῦ Σταυροῦ πρέπει νά δοῦμε τήν διασπαστική ἐνέργεια τῆς ἁμαρτίας. Πρίν ἀπό τήν πτώση ὑπῆρχε ἑνότητα μεταξύ Θεοῦ, ἀνθρώπου καί ὅλης τῆς κτίσεως. Μετά τήν ἁμαρτία διασπάστηκε ἡ κτίση καί ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό. Σήμερα ξέρουμε τίς φοβερές συνέπειες πού προέρχονται ἀπό τήν διάσπαση τοῦ ἀτόμου. Δέν μπορεῖ ὅμως νά συγκριθῆ μέ τά ἀποτελέσματα ἀπό τήν διάσπαση τοῦ ἀνθρώπου, λόγῳ τῆς ἁμαρτίας.
Σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ ἡ ἁμαρτία δέν εἶναι μιά ἁπλῆ παράβαση ἑνός Νόμου, ἀλλά ἡ ἀνώμαλη κίνηση τῶν φυσικῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς. Δηλαδή, ὁἄνθρωπος ἀντί νά κινῆται ἀδιάλειπτα πρός τόν Θεό, πού εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς θεώσεως, κινεῖται πρός τά αἰσθητά. Ἔτσι, ἡ ἁμαρτία εἶναι στέρηση τοῦ ἀγαθοῦ και ἡ «ἐκ τοῦ κατά φύσιν εἰς τό παρά φύσιν ἑκουσίως παραδρομή», κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό. Ἄς δοῦμε αὐτήν τήν «ἀνώμαλη κίνηση», τήν διασπαστική ἐνέργεια τῆς ἁμαρτίας.
Πρῶτα-πρῶτα διασπάστηκε ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό. Ἀφοῦ ὁ Θεός εἶναι τό Φῶς καί ἡ Ζωή τῶν ἀνθρώπων, καταλαβαίνουμε ὅτι μέ τήν ἀπομάκρυνσή του ὁ ἄνθρωπος ἀπό Αὐτόν κλείστηκε στό σκοτάδι καί στόν θάνατο. Φόρεσε τούς «δερματίνους χιτῶνας» τῆς φθορᾶς καί τῆς θνητότητος. Ἔφθασε σέ τέτοιο σημεῖο, ὥστε ἀγνοοῦσε τόν Θεό καί λάτρευε τά εἴδωλα.
Ἐπίσης, διασπάστηκαν καί οἱ ἄνθρωποι μεταξύ τους. Ὁ Ἀδάμ βλέποντας τήν Εὔα ἀμέσως μετά τήν δημιουργία της, χάρηκε καί εἶπε: «Τοῦτο ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μου καί σάρξ ἐκ τῆς σαρκός μου» (Γεν. β', 23). Μετά ὅμως τήν ἁμαρτία εἶπε: «Ἡ γυνή ἥν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, αὕτη μοι ἔδωκεν ἀπό τοῦ ξύλου καί ἔφαγον» (Γεν. γ', 12). Ἀπό «ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων του» ἔγινεν ἀμέσως ἡ γυναίκα πού τοῦ ἔδωσε ὁ Θεός.
Διασπάστηκε ἀκόμη ὁ ἄνθρωπος ἐσωτερικά. Πρό τῆς ἁμαρτίας ὅλες οἱ δυνάμεις τῆς ψυχῆς ἦταν ἑνωμένες, ἀφοῦ κέντρο τους ἦταν ὁ Θεός. Μετάτήν ἁμαρτία, ἀφοῦ χάθηκε τό κέντρο, ἀποδιοργανώθηκαν ὅλες οἱ δυνάμεις τῆς ψυχῆς. Ἄλλα σκέπτεται ὁ νοῦς, ἄλλα ἐπιθυμεῖ ἡ καρδιά καί ἄλλα πράττει ἡ βούληση τοῦ ἀνθρώπου.
Ἐπίσης, διασπάστηκε ὁ σύνδεσμος μεταξύ τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς φύσεως. Ὁ ἄνθρωπος πρό τῆς πτώσεως ἦταν Βασιλεύς ὅλης τῆς φύσεως. Τώρα ὅμως μετά τήν πτώση ἔχασε τόν θρόνο του καί ἡ φύση ἀρνεῖται νά ὑποταχθῆ. Χρειάζεται νά χυθῆ πολύς ἱδρώτας γιά νά τοῦ δίνη τά ἀπαραίτητα πρός τό ζῆν. Τοῦ ἀποκρύπτει πολλά μυστικά, τά ὁποῖα ἀνακαλύπτει σιγά-σιγά μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
Ἀκόμη, ὅλη ἡ φύση διασπάστηκε ἀπό τόν Θεό, εἶναι ὑποτεταγμένη καί δούλη τοῦ θανάτου. Δηλαδή, ὁ ἄνθρωπος ἦταν τό καθαρό κάτοπτρο μέσα ἀπό τό ὁποῖο ἀκτινοβολοῦσε στήν φύση τό Φῶς τοῦ Θεοῦ. Ὅταν θρυμματίστηκε τό κάτοπτρο, ἔπεσε βαθύ σκοτάδι σέ ὅλη τήν δημιουργία.
Ὅλες αὐτές τίς διασπάσεις τίς ἥνωσε ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία ψάλλει: «Ἥπλωσας τάς παλάμας καί ἥνωσας τά τό πρίν διεστῶτα». Ἔτσι, ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ στόν Σταυρό καί κατ᾿ ἐπέκταση τό ζωοποιό ξύλο τοῦ Σταυροῦ ἔγινε ἡ ἀρχή τῆς ἑνότητος καί ἀφθαρσίας ὅλης τῆς φύσεως.
Διά τοῦ Σταυροῦ ὁ ἄνθρωπος ἐπιστρέφει στόν Θεό καί ἑνώνεται μαζί Του. Ἐνδύεται τό Φῶς καί ἀποκτᾶ τήν Ζωή. Ἀποβάλλει τό ἔνδυμα τῆς φθορᾶς καί τῆς θνητότητος καί ἐνδύεται τό ἔνδυμα τῆς ἀφθαρσίας καί ἀθανασίας. Διά τοῦ Σταυροῦ ἑνώνονται οἱ ἄνθρωποι μεταξύ τους. Αὐτό συμβαίνει πραγματικά μέσα στήν Ἐκκλησία, ὅπου οἱ ἄνθρωποι, ὁποιασδήποτε ἐθνότητος, γίνονται ἀδελφοί μεταξύ τους καί μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. «Σωτηρίαν εἰργάσω ἐν μέσῳ τῆς γῆς, Χριστέ ὁ Θεός· ἐπί Σταυροῦ τάς ἀχράντους σου χεῖρας ἐξέτεινας ἐπισυνάγων πάντα τά ἔθνη, κράζοντα· Κύριε δόξα σοι», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία.
Διά τοῦ Σταυροῦ ἑνώνεται ὁ ἄνθρωπος ἐσωτερικά. Οἱ τρεῖς δυνάμεις τῆς ψυχῆς πού ἔχασαν τό κέντρο τους, τόν Θεό, καί διασπάστηκαν καί μεταξύ τους, τώρα ἑνώνονται. Ὁ νοῦς σκέπτεται ὅ,τι θέλει ὁ Θεός, ἡ ἐπιθυμία ἐπιθυμεῖ ὅ,τι θέλει ὁ Θεός καί ὁ θυμός τηρεῖ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Στόν ἄνθρωπο τοῦ Ἐσταυρωμένου, στόν φίλο τοῦ Σταυροῦ, δέν ὑπάρχουν ἐκεῖνες οἱ ψυχικές συγκρούσεις, γιά τίς ὁποῖες κάνει λόγο ἡ σύγχρονη ψυχολογία.
Διά τοῦ Σταυροῦ ὁ ἄνθρωπος γίνεται βασιλεύς καί ἡ κτίση τόν ὑπηρετεῖ. Αὐτό τό βλέπουμε στήν ζωή τῶν ἁγίων, πού καί τά ἄγρια θηρία τούς ὑπηρετοῦσαν, ἀφοῦ μέσα τους εἶχαν τήν ἐνέργεια τῆς θείας Χάριτος καί τά θηρία ὀσφραίνονταν τήν ὀσμή τοῦ Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεως.
Διά τοῦ Σταυροῦ, τέλος, ἐπιστρέφει ὅλη ἡ κτίση στόν Θεό, ἀφοῦ ὁ ἀναγεννημένος ἄνθρωπος ἀντανακλᾶ στήν κτίση τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, φωτίζεται καί ἁγιάζεται. Αὐτό τό δείχνει καθαρά ἡ Βυζαντινή ἁγιογραφία πού παρουσιάζει τήν φύση φωτεινή. Τελικά καί αὐτή θά ἐλευθερωθῆ ἀπό τήν φθορά.
Ὁ Τίμιος Σταυρός εἶναι ἡ ἑνότητα ὅλων τῶν κόσμων, διότι δι᾿ αὐτοῦ κατατροποῦται τό μόνο διασπαστικό στοιχεῖο, ἡ ἁμαρτία. «Διά τοῦ Σταυροῦ χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ». Οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι, πού εἶναι μακρυά ἀπό τόν Σταυρό, βρίσκονται στήν βασανιστική κατάσταση τῆς διαιρέσεως. Ἡ ἑνοποίηση καί ἡ εἰρήνευση ἔξω ἀπό τόν Σταυρό εἶναι ἀδύνατη. Ὅσοι ὅμως ἑνώνονται μέ τόν Ἐσταυρωμένο Χριστό, ὑπερβαίνουν ὅλες τίς διαιρέσεις καί καταργοῦν ὅλες τίς διασπάσεις. Ὅπως ὅλο τό φῶς, λέγει ἕνας ἅγιος, εἶναι συγκεντρωμένο στόν ἥλιο, ἔτσι καί στόν Σταυρό βρίσκεται συγκεντρωμένη ὅλη ἡ ἀγάπη καί ἡ εἰρήνη τοῦ Παντοκράτορος Χριστοῦ.
Ὁ Τοποτηρητής Μητροπολίτης
+ Ὁ Ναυπάκτου και Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος