Μέγας Βασίλειος, Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος,
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Οι τρεις Μεγάλοι Ιεράρχες της Ορθοδόξου Εκκλησίας έζησαν και έδρασαν στο β’ μισό του 4ου αιώνα μ.Χ. Σε μία εποχή που η αίρεση του Αρειανισμού κατασπάραζε την Εκκλησία, παρασύροντας και πολλούς επισκόπους, εκείνοι προσευχόμενοι αναδείχθηκαν θεόφθογγοι κήρυκες, Οικουμενικοί Διδάσκαλοι που κατέβαλαν τις επαναστάσεις των αιρέσεων.
Οι άγιοι τρεις Ιεράρχες της Εκκλησίας ήρθαν αντιμέτωποι με μεγάλα διλήμματα κοινωνικά, πνευματικά, ηθικά, πολιτιστικά, τα οποία διατάραξαν τους κόλπους της Ορθοδόξου Εκκλησίας την εποχή εκείνη. Εμφορούμενοι από την βαθιά χριστιανική πίστη, ζωή και λατρεία, μετέχοντας και στη γνώση της ελληνικής φιλοσοφίας και παιδείας, έδωσαν λύσεις σε όλες τις προκλήσεις και τους επίκαιρους προβληματισμούς. Με τον φωτισμό της Τρισηλίου θεότητος κατόρθωσαν να αναλύσουν βαθύτατα τα δόγματα της Εκκλησίας για την Τριαδικότητα του Θεού, τη θεότητα του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Ο Χριστός, εκτός από τέλειος Θεός, είναι ο απόλυτα τέλειος άνθρωπος. Έτσι οι τρεις Ιεράρχες πέτυχαν τη σύζευξη του Χριστιανισμού με τον Ελληνισμό και αναδείχθηκαν Μέγιστοι Φωστήρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Η Εκκλησία, διακηρύττει ο άγιος Χρυσόστομος, είναι ιατρείον, όπου μπαίνουμε οι παραμορφωμένοι και άρρωστοι άνθρωποι για να ιαθούμε.
Η Εκκλησιαστική ζωή, κατά τους τρεις Ιεράρχες, δεν περιορίζεται σε τελετές θρησκευτικού τύπου ή σε μία «ηθική» της καθημερινής ζωής, αλλά όπως και οι άγιοι Απόστολοι διακήρυξαν ότι ο άνθρωπος είναι δεκτικός του φωτισμού του Αγίου Πνεύματος, που τον κάνει ζωντανή εικόνα του Θεού, δημιουργώντας ένα σύνδεσμο άρρηκτο μεταξύ Θεού και ανθρώπου.
Μέσα στην Εκκλησία, τα άγρια θηρία ημερώνονται. Οι λύκοι γίνονται αμνοί (βλ. Ὀμιλία εἰς το ρητόν «Οὐδέποτε ἀφ’ ἑαυτοῦ ποιεῖ ὁ Υἱός οὐδέν» Ε.Π.Ε. τ.27, σ.590). Η Εκκλησία μας θεραπεύει από την παραμόρφωση με την διδασκαλία Της, το κήρυγμα του Ευαγγελίου, την άσκηση, τα ιερά Της Μυστήρια, με το ποιμαντικό έργο των ποιμένων Της. Με το άγιο Βάπτισμα ομολογούμε πίστη στον Ιησού Χριστό, με το άγιο Χρίσμα λαμβάνουμε την δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Στην Θ. Ευχαριστία ενωνόμαστε με τον Χριστό. Με την μετάνοια όλο και περισσότερο πάσχουμε και μοιάζουμε με τον Χριστό.
Οι Τρεις Ιεράρχες τονίζουν ότι πολύ μας βοηθάει η μελέτη των θείων Γραφών και η προσευχή. Με όλα αυτά τα μέσα της αγάπης του Θεού οι ταπεινές και δεκτικές ψυχές μορφώνονται, λαμβάνουν την μορφή του Χριστού. Το βεβαιώνουν οι ίδιοι λέγοντας: «Οὐδέν γλυκύτερον προσευχῆς» (Ιωάννης Χρυσόστομος)· «Προσευχῆς καιρός ἔστω ἅπας ὁ βίος» (Μέγας Βασίλειος)· «Μνημονευτέον τοῦ Θεοῦ μᾶλλον ἤ ἀναπνευστέον» (Γρηγόριος Θεολόγος).
Ο πιστός ενδύεται τον Χριστόν και γίνεται άλλος Χριστός. Γράφει ο Μ. Βασίλειος: «Διότι, ἄν δι’ ἡμᾶς ἡ ζωή εἶναι ὁ Χριστός, κατά συνέπειαν καὶ ὁ λόγος μας πρέπει νὰ εἶναι περί Χριστοῦ καὶ ἡ σκέψις μας καὶ κάθε πράξις μας νὰ ἔχουν ἄμεσον σχέσιν μὲ τὰς ἐντολάς Του, καθώς καὶ ἡ ψυχή μας νά ἔχη λάβει μορφήν ἀνάλογον πρός Αὐτόν» (Ἐπιστ. 309, Πρός Εὐπατέριον καὶ τὴν θυγατέρα αὐτοῦ, Ε.Π.Ε. τ.3, σ. 507).
Η εν Χριστώ μόρφωση προϋποθέτει ένωση και κοινωνία με τον Χριστό. Ο Ιησούς Χριστός πρόσφερε την υψίστη παιδαγωγία με το Λόγο Του, το διδακτικό Του έργο, αλλά κυρίως με τη ζωή και τη σταυρική Του Θυσία. Η παιδεία αφορά την ουσία της ζωής, την καταξίωση του ανθρώπου, την πορεία του προς το Θεό, τη θέωση. «Ἡ παιδεία μετάληψις ἁγιότητός ἐστι», υποστηρίζουν οι άγιοι Πατέρες.
Σε αυτή την κοινωνία ο Χριστός προσκαλεί τον πιστό, όπως γράφει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ἐγώ πατήρ, ἐγώ ἀδελφός, ἐγώ νυμφίος, ἐγώ οἰκία, ἐγώ τροφή, ἐγώ ἱμάτιον, ἐγώ ρίζα, ἐγώ θεμέλιος, πᾶν ὅπερ ἄν θέλης ὲγώ˙ μηδενός ἐν χρεία καταστῆς. Ἐγώ καὶ δουλεύσω˙ ἦλθον γάρ διακονῆσαι, οὐ διακονηθῆναι. Ἐγώ καὶ φίλος, καὶ μέλος, καὶ κεφαλή, καὶ ἀδελφός, καὶ ἀδελφή, και μήτηρ, πάντα ἐγώ˙ μόνον οἰκείως ἔχε πρός ἐμέ. Ἐγώ πένης διά σέ˙ καἰ ἀλήτης διά σὲ, ἐπί σταυροῦ διά σὲ, ἐπί τάφου διά σὲ ἄνω ὑπέρ σοῦ ἐντυγχάνω τῶ Πατρί, κάτω ὑπέρ σοῦ πρεσβευτής γέγονα παρά τοῦ Πατρός. Πάντα μοι σὺ, καὶ ἀδελφός, καὶ συγκληρονόμος, καὶ φίλος, καὶ μέλος. Τί πλέον θέλεις;» (Ὁμιλία οστ’, Ε.Π.Ε τ. 12, σ. 34).
Ἐτσι ο Χρυσόστομος συμβουλεύοντας μας προτρέπει: Η ελπίς σου η Εκκλησία, η σωτηρία σου η Εκκλησία, η καταφυγή σου η Εκκλησία!
Τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ταῖς πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐλέησον ἡμᾶς.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς