Ερμηνευτική προσέγγιση στο Δοξαστικό
των Αίνων της Κυριακής του Ασώτου
Ο άσωτος υιός «ἐλθών εἰς ἑαυτόν» συναισθανόμενος την αμαρτία που διέπραξε απέναντι στον στοργικό του πατέρα, αρχίζει το θρήνο για την αποστασία του. «Πάτερ ἀγαθέ, ἐμακρύνθην ἀπὸ σοῦ», η φράση αποδίδει απόλυτα την τραγική κατάσταση, στην οποία περιέπεσε με την αποδημία του μακριά από το βλέμμα του αγαθού Πατέρα. Υπενθυμίζει τον στίχο του Δαυίδ: «οἰ μακρύνοντες ἑαυτούς ἀπό σοῦ ἀπολοῦνται» (Ψαλμ. 72,27) Η κατάστασή του επιτείνεται με την επίκληση «Πάτερ ἀγαθέ!». Ο Πατέρας υπήρξε αγαθός, όλος αγάπη και στοργή, ενώ ο άσωτος υιός ανόητος και αγνώμων και θυμίζει τον ουράνιο Πατέρα, ο οποίος είναι Πανάγαθος και Φιλάνθρωπος.
Πάτερ ἀγαθέ, «μὴ ἐγκαταλίπῃς με, μηδὲ ἀχρεῖον δείξῃς τῆς βασιλείας σου·» ο άσωτος υιός προσπίπτει ικετεύοντας την πατρική αγαθότητα να μην τον εγκαταλείψει και αποδείξει ότι είναι άχρηστος και ακατάλληλος για την βασιλεία του. Και στη συνέχεια, αναφέρει τον αίτιο της αμαρτίας του: «ὁ ἐχθρὸς ὁ παμπόνηρος ἐγύμνωσέ με, καὶ ᾖρέ μου τὸν πλοῦτον· τῆς ψυχῆς τὰ χαρίσματα ἀσώτως διεσκόρπισα». Ο εχθρός ως αίτιος αποκαλείται παμπόνηρος σε αντίθεση με τον Πατέρα ο οποίος είναι αγαθός. Η φράση «ὁ παμπόνηρος ἐγύμνωσέ με» παραπέμπει στο προπατορικό αμάρτημα, όπου ο διάβολος παρέσυρε και τότε του πρωτόπλαστους, όπως τώρα τον άσωτο και τους εγύμνωσε, επιφέροντας τη δυστυχία στο ανθρώπινο γένος. Ο άσωτος βέβαια εννοεί ότι ο εχθρός του αφήρεσε τον πλούτο και μετά τον απεγύμνωσε με την πονηρότατη αμαρτία της αισχρής ηδονής.
Και οι μεν πρωτόπλαστοι απέδωσαν όλη την ευθύνη στον διάβολο, ενώ ο άσωτος δεν αιτιάται μόνο αυτόν, αλλά και τον εαυτόν του, αφού μετανοεί ειλικρινά: «τῆς ψυχῆς τὰ χαρίσματα ἀσώτως διεσκόρπισα, ἀναστὰς οὖν, ἐπιστρέψας πρὸς σὲ ἐκβοῶ·». Ο διάβολος μου ενέβαλε την αμαρτία ψιθυρίζοντας, αλλά εγώ υπάκουσα σε αυτόν με τη θέλησή μου και την διέπραξα. Ήδη σηκώθηκα από την πτώση μου και επιστρέφω προς εσένα και φωνάζω δυνατά: «ποίησόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου» Πάτερ, δεν είμαι άξιος να ονομάζομαι υιός σου, ούτε δούλος σου, διότι αυτοί παραμένουν στην οικία σου, αλλά να με προσλάβεις ως ένα από του μισθωτούς εργάτες σου.
Πάτερ Σε παρακαλώ, να το κάμεις αυτό εν ονόματι της σταυρικής σου θυσίας: «ὁ δι' ἐμὲ ἐν Σταυρῷ τὰς ἀχράντους σου χεῖρας ἁπλώσας, ἵνα τοῦ δεινοῦ θηρὸς ἀφαρπάσῃς με, καὶ τὴν πρώτην καταστολὴν ἐπενδύσῃς με, ὡς μόνος Πολυέλεος.» Εγώ δεν είμαι άξιος μισθού, αλλά Εσύ με την σταυρική Σου θυσία εξασφάλισες για μένα αντιμισθία. Χάριν εμού άπλωσες τας αχράντους χείρας Σου επάνω στον Σταυρό, για να με αρπάξεις από το στόμα του φοβερού θηρίου, του αιωνίου θανάτου, του Άδη και της Κολάσεως και να με επενδύσεις πάλι εμένα τον γυμνό και άθλιο με την πρώτη στολή, τη λαμπερή στολή των αρετών, της χάριτός Σου και της αφθαρσίας.
Δείξε μου, Πάτερ Ουράνιε, την ευσπλαχνία Σου, διότι είσαι ο μόνος που έχεις πλούσιο έλεος για τους αμαρτωλούς ανθρώπους!
ΔΟΞΑΣΤΙΚΟ ΤΩΝ ΑΙΝΩΝ Δόξα Πατρί... ᾽
Ιδιόμελον τοῦ Τριῳδίου. Ἦχος πλ. β´.
Πάτερ ἀγαθέ, ἐμακρύνθην ἀπὸ σοῦ, μὴ ἐγκαταλίπῃς με, μηδὲ ἀχρεῖον δείξῃς τῆς βασιλείας σου· ὁ ἐχθρὸς ὁ παμπόνηρος ἐγύμνωσέ με, καὶ ᾖρέ μου τὸν πλοῦτον· τῆς ψυχῆς τὰ χαρίσματα ἀσώτως διεσκόρπισα, ἀναστὰς οὖν, ἐπιστρέψας πρὸς σὲ ἐκβοῶ· ποίησόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου, ὁ δι' ἐμὲ ἐν Σταυρῷ τὰς ἀχράντους σου χεῖρας ἁπλώσας, ἵνα τοῦ δεινοῦ θηρὸς ἀφαρπάσῃς με, καὶ τὴν πρώτην καταστολὴν ἐπενδύσῃς με, ὡς μόνος πολυέλεος.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς