Τῇ ΣΤ᾽ τοῦ αὐτοῦ μηνός, τὰ Ἅγια Θεοφάνεια τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Θεοφάνεια ή Επιφάνεια ονομάζεται η μεγάλη αυτή εορτή, διότι «Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί…» με την Βάπτιση του Χριστού μας από τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Με το γεγονός της Βαπτίσεως του Χριστού δηλώνεται η μία παρουσία του Χριστού στη γη και η δεύτερη θα είναι η μελλοντική Δευτέρα παρουσία Του, κατά την συντέλεια του κόσμου. Ο ιερός Χρυσόστομος εξηγεί γιατί η εορτή ονομάζεται Επιφάνεια: «Για ποιό λόγο ονομάζεται αυτή η ημέρα Επιφάνεια; Επειδή ο Χριστός έγινε σε όλους γνωστός όχι όταν γεννήθηκε, αλλά όταν βαπτίσθηκε· διότι μέχρι αυτή την ημέρα ήταν άγνωστος στους πολλούς. Και ότι οι πολλοί τον αγνοούσαν και δεν γνώριζαν ποιός τέλος πάντων ήταν, άκουσε τον Ιωάννη Βαπτιστή που λέει: «ἐγώ βαπτίζω ἐν ὕδατι μέσος δέ ὑμῶν ἕστηκεν ὅν ὑμεῖς οὐκ οἴδατε» (ανάμεσά μας στέκεται κάποιος, τον οποίο σεις δεν γνωρίζετε) (Ἰω. 1, 26).
Το βάπτισμα του Ιωάννη υπήρξε πρόδρομος του βαπτίσματος της Εκκλησίας, αλλά είχε διαφορετικό περιεχόμενο και έννοια σε σχέση με το Χριστιανικό βάπτισμα. Ο σκοπός του ήταν η προετοιμασία για τον ερχομό του Μεσσία και η μετάνοια των πιστών Ιουδαίων. Στην συνέχεια, ο Κύριος καθιερώνει το βάπτισμα της σωτηρίας. Ο Κύριος βαπτίζεται για να φανερώσει τη Χάρη Του και να σώσει τους ανθρώπους. Επομένως το βάπτισμα μας επανασυνδέει με τον Χριστό, είναι εντολή του Κυρίου Ιησού Χριστού και έχει σωτηριολογική σημασία. Είπε ο Χριστός στους μαθητές: «Ὑπάγετε εἰς ὅλον τόν κόσμον καί κηρύξατε τό εὐαγγέλιον εἰς ὅλην τήν κτίσιν. Ὅστις πιστεύση καί βαπτισθῆ θέλει σωθῆ…» (Μάρκ. 16:15)
Είθε ο Σαρκωθείς και Επιφανείς Κύριος να φωτίσει τις ψυχές όλων των ανθρώπων. Αμήν!
Από τον Κανόνα της Εορτής επιλέγουμε
τους δύο ειρμούς με την ερμηνεία τους
Μεγάλυνον ψυχή μου, τὴν τιμιωτέραν καὶ ἐνδοξοτέραν, τῶν ἄνω στρατευμάτων.
ᾨδὴ θ'. Ὁ Εἱρμὸς
Ἀπορεῖ πᾶσα γλῶσσα, εὐφημεῖν πρὸς ἀξίαν, ἰλιγγιᾷ δὲ νοῦς καὶ ὑπερκόσμιος, ὑμνεῖν σε Θεοτόκε ὅμως ἀγαθὴ ὑπάρχουσα, τὴν πίστιν δέχου καὶ γὰρ τὸν πόθον οἶδας, τὸν ἔνθεον ἡμῶν σὺ γὰρ Χριστιανῶν εἶ προστάτις, σὲ μεγαλύνομεν.
Ο άγιος Κοσμάς ο Μελωδός, στην ενάτη ᾨδὴ του Κανόνα των Θεοφανείων, στρέφεται στην Θεοτόκο και απορεί πώς κάθε γλώσσα Αγγέλων και ανθρώπων αδυνατεί να σε επαινέσει ως προς την αξία της μεγαλειότητάς σου. Και όχι μόνο η γλώσσα, αλλά και αυτός ο νους ο ανθρώπινος και ο αγγελικός ιλιγγιά και σκοτίζεται, προκειμένου να σε υμνήσει και να σε εγκωμιάσει. Όμως εσύ Θεοτόκε, που υπάρχεις και είσαι πανάγαθη και φιλάνθρωπη δέξου την πίστη που σου προσφέρουμε εξυμνώντας σε, διότι γνωρίζεις ότι τρέφουμε προς εσένα θερμό και ένθεο πόθο για την μεγαλειότητά σου και τολμούμε να σε δοξάσουμε, επειδή είσαι η Προστάτις των Χριστιανών.
Και αντίστοιχα ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο οποίος εποίησε τον Ιαμβικό Κανόνα των Θεοφανείων, στον ειρμό της ενάτης Ωδὴς στοχάζεται τα παράδοξα θαύματα που συνέβησαν στην Αειπάρθενο Θεοτόκο. Εκπλήσσεται για τον υπερφυσικό τόκο της πάναγνης Νύμφης, που έμεινε άφθορη μετά τον τόκο, αφού ήταν Παρθένος προ του τόκου, κατά τον τόκον και μετά τον τόκον έμεινε πάλι Αειπάρθενος. Έτσι ο ποιητής την αποκαλεί ευλογημένη Μητέρα, διότι γέννησε τον Μονογενή Υιό του Θεού Πατρός!
Και συνεχίζει ο Μελωδός με την μεσολάβηση της Θεοτόκου στο θεϊκό σχέδιο, εμείς οι Χριστιανοί, βρήκαμε την ολοκληρωτική σωτηρία μας και στην παρούσα ζωή και στην αιώνια. Γι’αυτό προσφέρουμε ως δώρο στην Παναγία που μας ευεργέτησε, έναν ύμνο ευχαριστίας που είναι αυτός ο ειρμός.
Ἰαμβικὸς. ᾨδὴ θ'. Ὁ Εἱρμὸς
Σήμερον ὁ Δεσπότης, κλίνει τὸν αὐχένα, χειρὶ τῇ τοῦ Προδρόμου. «Ὢ τῶν ὑπὲρ νοῦν, τοῦ τόκου σου θαυμάτων! Νύμφη πάναγνε, Μῆτερ εὐλογημένη. Δι’ ἧς τυχόντες παντελοῦς σωτηρίας, Ἐπάξιον κροτοῦμεν ὡς εὐεργέτῃ, Δῶρον φέροντες ὕμνον εὐχαριστίας.»
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς