Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς (τέλη 7ου αι. -749 μ.Χ.) εἶναι ἔνας ἀπό τούς Μεγάλους Πατέρες καὶ Ὑμνωδούς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐξύμνησε την Ὑπεραγία Θετόκο ὡς «χρυσόρροος λύρα τοῦ Παναγίου Πνεύματος, θεόπνευστον στόμα τοῦ Λόγου, καί ὡς ὀρθότομος λάτρης τῆς Ἁγίας καί Ἀσυγχύτου Τριάδος» (PG 94, 780, 1485).
Στήν περί Θεοτόκου διδασκαλία του περιγράφει λεπτομερῶς τὸ ἦθος καὶ τὰς ἀρετὰς τῆς Παναγίας καὶ γενικῶς ὅλην τὴν ἀφοσίωσιν καὶ ἀγάπην τῆς Παρθένου πρὸς τὸν Θεόν, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ πρὸς τὴν ἁγίαν Παρθένον… Ο Δαμασκηνός λέγει χαρακτηριστικῶς διά τὴν Παναγίαν: «Ὄντως εὖρες χάριν, ἡ ἀξία τῆς χάριτος» (PG 94,780.Β΄,8). Οι λόγοι αὐτοί καθιστοῦν αὐτόδηλον τήν ἀρχήν τῆς συνεργασίας τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου εἰς ὅλην τὴν ἱστορίαν τῆς σωτηρίου οἰκονομίας.
Ὑπῆρξε διαπρεπέστατος θεολόγος καί ποιητής τοῦ 8ου αἰώνα μ.Χ. Στό διωγμό κατά τῶν ἁγίων εἰκόνων, ἐπί Λέοντος τοῦ Ισαύρου (726 μ.Χ.), πῆρε ἐνεργό μέρος καί ἐξαπέλυσε κατά τοῦ ἀσεβοῦς αὐτοκράτορα, μέ τούς τρεῖς γνωστούς λόγους ὑπέρ τῶν ἁγίων εἰκόνων. Τιμωρήθηκε διά τῆς ἀποκοπῆς τῆς δεξιᾶς χειρός ἀπό τόν αὐτοκράτορα. Ὁ Ἅγιος πῆρε τό χέρι, πῆγε στο ναό, πού εἶχε στό σπίτι του, ἔπεσε μπροστά στήν ἁγία εἰκόνα τῆς Θεομήτορος καί προσευχήθηκε μέ δάκρυα για την ἴασή του. Βλέποντας τό χέρι του θεραπευμένο, δοξολογοῦσε καί εὐχαριστοῦσε τόν Κύριο καί τήν Ἄχραντη Μητέρα του. Ἔψαλλε ὅλη τὴν νύκτα λέγοντας: «Ἡ δεξιά σου χείρ, Κύριε, ἐν ἰσχύι δεδόξασται ἡ δεξιά σου τὴν θραυσθεῖσαν μου δεξιάν ἐθεράπευσε. Διἀ τῆς δεξιᾶς μου ταύτης θέλεις θρυμματίσει καὶ συντρίψει τοὺς ὑπεναντίους εἰκονοθραύστας».
Ἐκ τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Σαρκώσεως γνωρίζομεν ἐπίσης διὰ τοῦ ἁγίου Δαμασκηνοῦ ὅτι ἡ Παναγία Θεοτόκος, ὅπως πρὸ τοῦ τόκου, ἔτσι καὶ ἐν τῷ τόκῳ καὶ μετὰ τὸν τόκον ἦτο καὶ παρέμεινε διαπαντὸς παρθένος «νῷ καὶ ψυχῇ καὶ σώματι ἀειπαρθενεύουσα» (Α΄ 5). Ἡ ἀειπαρθενία τῆς Παναγίας σημαίνει ὅτι αὐτή, ὅπως εἰς τὴν ἐκ Πνεύματος Ἁγίου ἄσπορον σύλληψιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἦτο «ἀπείρανδρος» (Α´, 6) καὶ «ἀπειρόγαμος» (Β΄, 14), ἔτσι καὶ εἰς τὴν γέννησιν ὁ «τεχθεὶς τὴν αὐτῆς παρθενίαν ἐφύλαξε ἄτρωτον, μόνος διελθὼν δι᾽ αὐτῆς καὶ κεκλεισμένην τηρήσας αὐτὴν (Ἔκδ. IV, 14)… καὶ διανοίγει μήτραν τὰ κλεῖθρα τῆς παρθενίας μὴ λυμηνάμενος» (Β΄, 9). Κάθε ἄλλη παρθένος φυσικὰ «τῷ τόκῳ τὴν παρθενίαν λυμαίνεται», ἡ Παρθενομήτωρ ὅμως καὶ Θεοτόκος Μαρία «καὶ πρὸ τόκου καὶ τίκτουσα μένει παρθένος, καὶ μετὰ γέννησιν» (Γ΄, 2). Διότι ἡ ἐξ αὐτῆς γέννησις τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ ἦτο ταυτοχρόνως «δι᾽ ἡμᾶς, καθ᾽ ἡμᾶς καὶ ὑπὲρ ἡμᾶς», δηλ. καὶ σωτήριος, καὶ φυσικὴ καὶ ὑπὲρ φύσιν: «Δι᾽ ἡμᾶς, ὅτι διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν· καθ᾽ ἡμᾶς, ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος ἐκ γυναικὸς καὶ χρόνῳ κυήσεως· ὑπὲρ ἡμᾶς, ὅτι οὐκ ἐκ σπορᾶς, ἀλλ᾽ ἐξ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τῆς Ἁγίας Παρθένου (=ἀπειρογάμως), ὑπὲρ νόμων κυήσεως» (Ἔκδ. ΙΙΙ, 7) καὶ «ὠδίνων ἄνευ (=ἀνωδύνως)» (Γ΄,13). Τὴν δυνατότητα τῆς τοιαύτης γεννήσεως ἔδωσε εἰς τὴν Παναγίαν Παρθένον τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ «καθαῖρον αὐτὴν καὶ δύναμην δεκτικὴν τῆς τοῦ Λόγου Θεότητος παρέχον, ἅμα δὲ καὶ γεννητικὴν» (Ἔκδ. ΙΙΙ, 2), ἀλλὰ καὶ ὁ ἴδιος ὁ Μονογενὴς Υἱός της, ὁ «τὰς τῆς φύσεως ἡμῶν γονὰς ἐλευθερώσας καὶ Παρθενικὴν ἁγιάσας μήτραν τῷ τόκῳ» Του.
Ἡ Παναγία Θεοτόκος, συνεχίζει ὁ ἅγιος Δαμασκηνός, «μένει καὶ μετὰ τόκον παρθένος», εἶναι Ἀειπάρθενος, «οὐδαμῶς ἀνδρὶ μέχρι θανάτου προσομιλήσασα» (Ἔκδ. IV, 14). Τὰ ἔτη τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ Υἱοῦ της ἔζησε μαζί Του, καὶ κατὰ τὴν ὥραν τοῦ σταυρικοῦ θανάτου Του «τὰς ὠδίνας, ἃς διέφυγε τίκτουσα, ταύτας ἐν τῷ τοῦ πάθους καιρῷ ὑπέμεινε, ὑπὸ τῆς μητρικῆς συμπαθείας τῶν σπλάγχνων τὸν σπαραγμὸν ἀνατλᾶσα» (Ἔκδ. IV, 14· Γ΄, 14)81, καὶ μετὰ τὴν Ἀνάστασιν «Θεὸν τὸν σαρκὶ θανόντα κηρύττουσα» (αὐτ.). Μετὰ δὲ τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Υἱοῦ της ἡ Παναγία Θεομήτωρ ἔζησε μέχρι τῆς Κοιμήσεώς της καὶ Μεταστάσεως «ἐν τῇ θείᾳ καὶ περιωνύμῳ πόλει Δαβίδ, Σιών»: «αὕτη ἡ μήτηρ τῶν ἀνὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην Ἐκκλησιῶν, τῆς τοῦ Θεοῦ Μητρὸς ἐνδιαίτημα πέφηνε» (Γ΄, 4).
Ὁ Ἰωάννης κατανάλωσε ὅλη του τή ζωή γιά τή δόξα τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἄφησε σέ μᾶς πλείστους θησαυρούς ἀνυπολόγιστης ἀξίας. Ὑμνογραφικά, σώζονται 90 Κανόνες του, καὶ τὸ ὑμνογραφικό τμῆμα τῶν Κυριακῶν στό βιβλίο τῆς Παρακλητικῆς, γνωστό ὡς Ὀχτώηχος τῆς Κυριακής. Οἱ ὕμνοι του ἐπηρέασαν τούς μεταγενέστερους ποιητές καὶ ἀπετέλεσαν τόν πυρῆνα τῶν ἀκολουθιῶν τῆς ἑβδομάδος.Ἔζησε μέ ὁσιότητα πάνω ἀπό ἑκατό χρόνια καὶ κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 749 μ.Χ. Τάφηκε στή Μονή τοῦ Ἁγίου Σάββα. Χάρη στήν εὐγλωττία του ὀνομάσθηκε καὶ «Χρυσορρόας», ἐνῶ γιά τό πλούσιο μουσικό του ἔργο ὀνομάστηκε «Μαΐστωρ τῆς μουσικῆς».
Ταῖς αὐτοῦ ἁγίαις πρεσβείαις, ὁ Θεός,
ἐλέησον, καὶ σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
ΠΗΓΗ: ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Καὶ «Ἡ περὶ Θεοτόκου διδασκαλία τοῦ Δαμασκηνοῦ» ἀπὸ τὸ βιβλίο «Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ» Κείμενο-Εἰσαγωγή -Σχόλια: Ἱερομ. Ἀθανάσιος Γιέφτιτς (ἀποσπάσματα) ἐκδ. «Εὐαγὲς Ἵδρυμα “Ὅσ. Ἰωάννης ὁ Ρῶσος”» Ἀθῆναι 1970, σελ. 22-58.
Τό Θεοτοκίο τοῦ Ἀναστάσιμου Ἀπολυτικίου τοῦ Βαρέως ἤχου τῆς Ὀκτωήχου βεβαιώνει τό δόγμα της Ἀειπαρθενίας της Θεοτόκου.
Θεοτοκίον. Ἦχος βαρὺς.
"Ὡς τῆς ἡμῶν Ἀναστάσεως θησαύρισμα, τοὺς ἐπὶ σοὶ πεποιθότας Πανύμνητε, ἐκ λάκκου καὶ βυθοῦ πταισμάτων ἀνάγαγε· σὺ γὰρ τοὺς ὑπευθύνους τῇ ἁμαρτίᾳ, ἔσωσας τεκοῦσα τὴν σωτηρίαν, ἡ πρὸ τόκου Παρθένος, καὶ ἐν τόκῳ Παρθένος, καὶ μετὰ τόκον πάλιν οὖσα Παρθένος".
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς