Ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος είναι ο πρώτος Ιεράρχης των Ιεροσολύμων. Ήταν υιός του Ιωσήφ, του μνήστορος της Υπεραγίας Θεοτόκου, από την πρώτη του γυναίκα και ενομίζετο από τους Ιουδαίους ως αδελφός του Κυρίου. Αλλά εκτός αυτού επικαλείται Αδελφόθεος και δίκαιος για τις πολλές αρετές του και συγκαταριθμείται στους δώδεκα Αποστόλους, οι οποίοι τον τιμούσαν και ελάμβαναν υπ’ όψιν την γνώμη του. Ονομάζονταν μικρός σε αντιδιαστολή με τον Απόστολο Ιάκωβο τον μεγάλο, αδελφό του Ευαγγελιστή Ιωάννη.
Με τον ένθεο ζήλο του οδήγησε πολλούς Ιουδαίους στη θεογνωσία, γι’αυτό και το τέλος του ήταν μαρτυρικό τον γκρέμισαν οι Ιουδαίοι από το πτερύγιο του Ναού και τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου.
Ο άγιος Ιάκωβος συνέγραψε την πρώτη θεία Λειτουργία, η οποία είναι κατανυκτική και διασώζει τον τρόπο λατρείας των Χριστιανών των Αποστολικών χρόνων. Τελείται στις 23 Οκτωβρίου, την ημέρα της εορτής του Αγίου Ιακώβου, αλλά και την δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων, σύμφωνα με το τυπικό που είχε συνθέσει στα πρωτοχριστιανικά χρόνια ο Άγιος.
Η λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου αποτελούσε την ευχαριστιακή ακολουθία της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων και της Αγίας Γης, με λειτουργικά έθιμα από διάφορες περιοχές. Παρότι η λειτουργία έχει πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Σιωνίτιδος Εκκλησίας ήταν ιδιαίτερα προσφιλής και στις παρακείμενες Εκκλησίες της Αντιοχείας και της Αλεξανδρείας.
Τον 9ο και 10ο αιώνα καθιερώθηκαν γενικά, στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, τα λειτουργικά τυπικά του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου. Τον 19ο αιώνα τελούνταν η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου πάρα πολύ σπάνια, ενώ κατά τον 20ο αιώνα ανανεώθηκε αυτό το λειτουργικό έθιμο στον Ελλαδικό χώρο και καθιερώθηκε να εορτάζεται δύο φορές τον χρόνο, στην μνήμη του Αποστόλου Ιακώβου (23 Οκτωβρίου) και προαιρετικά την Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα.
Η Θεία Λειτουργία διαφοροποιείται ως προς την τάξη από τις μεταγενέστερες λειτουργίες του βυζαντινού τυπικού, του Βασιλείου του Μεγάλου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Η τέλεση της Θείας Λειτουργίας γίνεται έξω από το Άγιο Βήμα. Ακολουθεί ανάγνωσμα από την Αγία Γραφή στο κέντρο του Ναού και ο ιερέας είναι στραμμένος κατά την τέλεση της θείας Λειτουργίας προς τους πιστούς. Η θεία Κοινωνία προσφέρεται στους πιστούς διαφορετικά, καθώς μεταλαμβάνουν χωριστά το αίμα και το σώμα του Κυρίου, όπως συνηθιζόταν μέχρι τον 5ο αιώνα. Η τελευταία αυτή παράδοση δεν τηρείται συχνά για πρακτικούς κυρίως λόγους.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’.
Ὡς τοῦ Κυρίου Μαθητής, ἀνεδέξω δίκαιε τὸ Εὐαγγέλιον ὡς Μάρτυς ἔχεις τὸ ἀπαράτρεπτον τὴν παρρησίαν ὡς Ἀδελφόθεος τὸ πρεσβεύειν ὡς Ἱεράρχης. Ἱκέτευε Χριστὸν τὸν Θεόν, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς