Ψάλλεται η Ακολουθία του Νυμφίου
Τη Μεγάλη Δευτέρα αρχίζουν τα Άγια Πάθη του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, με αποκορύφωμα του Θείου Δράματος στην Ανάστασή Του και στο Πάσχα.
Ἡ ημέρα εἶναι ἀφιερωμένη στὴ μνήμη τοῦ Πάγκαλου Ἰωσήφ, μικρότερου υἱοῦ τοῦ Ἰακώβ ἀπό τά ἔνδεκα παιδιά του. Ὁ Ἰωσήφ φθονήθηκε ἀπό τούς ἀδελφούς του, ρίφθηκε σέ λάκκο, πωλήθηκε ἀπό αὐτούς καί ὑπέφερε πολλά, ἀλλά στό τέλος δοξάσθηκε καί ἀνεδείχθηκε Ἄρχων τῆς Αἰγύπτου (Πρωθυπουργός). Γιά τά παθήματά του ἀλλά καί γιά τήν ἀρετή του, καί κυρίως γιά τήν πραότητα καί ἀνεξικακία του, θεωρήθηκε ἀνέκαθεν τύπος τοῦ Κυρίου. Γιατί καί ὁ Κύριος φθονήθηκε ἀπό τούς Ἀρχιερεῖς καί τούς Γραμματεῖς, πουλήθηκε ἀπό τόν Ἰούδα καί, ἀφοῦ ὑπέφερε πολλά γιά τήν σωτηρία μας, τέθηκε νεκρός στόν τάφο, στό τέλος ὅμως δοξάσθηκε διά τῆς Ἀναστάσεώς Του. Γιά τοῦτο ἡ μνήμη τοῦ Ἰωσήφ τέθηκε στήν πρώτη μέρα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, ἡ ὁποία «τά πάθη τά σεπτά... ὡς φῶτα σωστικά ἀνατέλλει τῷ κόσμῳ». Στόν Ἰωσήφ ἀναφέρεται τό κοντάκιο «Ὁ Ἰακώβ ὠδύρετο τοῦ Ἰωσήφ τήν στέρησιν», τό Δοξαστικό τῶν Ἀποστίχων τοῦ Ὄρθρου «Δευτέραν Εὔαν τήν Αἰγυπτίαν» καί ἀρκετά τροπάρια τοῦ Τριωδίου τοῦ Ἑσπερινοῦ.
Τὴν ἑπομένη τῆς θριαμβευτικῆς εἰσόδου τοῦ Ἰησοῦ στήν Ἱερουσαλήμ, περιπατώντας στούς δρόμους εἶδε μία μεγάλη συκιά καταπράσινη σέ φύλλωμα, ἀλλά ἄκαρπη (Ματθ. κα’ 17-18). Τότε ὁ Ιησοῦς ἀπευθυνόμενος στό δέντρο εἶπε: «Μηκέτι ἐκ σοῦ καρπός γένηται εἰς τὸν αἰῶνα καὶ ἐξηράνθη παραχρῆμα ἡ συκή» και η συκιά την ίδια στιγμή. Ἡ ἄκαρπη ἐκείνη συκή ἦταν σύμβολο τῆς Συναγωγῆς τῶν Ἰουδαίων, ἡ ὁποία δέν εἶχε νά παρουσιάσει καρπούς πνευματικούς (πίστη και οὐσιαστικές ἀρετές) ἀναλόγους τῆς φροντίδος τοῦ Θεοῦ πού ἐκδηλώθηκε μέ ποικίλους τρόπους. Γιά αὐτό καταδικάσθηκε ἀπό τόν Κύριο.
Ἀλλά ἡ ἄκαρπη συκή εἶναι σύμβολο καί κάθε ἀνθρώπου πού δέν ἔχει πνευματική καρποφορία. Στήν ἄκαρπη συκή ἀναφέρεται ἕνα Ἰδιόμελο τῶν Ἀποστίχων καί μερικά τροπάρια τοῦ Τριωδίου τοῦ Ἑσπερινοῦ. Μέ τούς Ὕμνους αὐτούς ἡ Ἐκκλησία μᾶς παρακινεῖ σέ ἀγῶνες πνευματικούς γιά τήν ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν, ὥστε νά ἀποφύγουμε τό πάθημα τῆς συκῆς.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ'.
Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός, καὶ μακάριος ὁ δοῦλος, ὃν εὑρήσει γρηγοροῦντα, ἀνάξιος δὲ πάλιν, ὃν εὑρήσει ῥαθυμοῦντα. Βλέπε οὖν ψυχή μου, μὴ τῷ ὕπνῳ κατενεχθής, ἵνα μῄ τῷ θανάτῳ παραδοθῇς, καὶ τῆς βασιλείας ἔξω κλεισθῇς, ἀλλὰ ἀνάνηψον κράζουσα· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός, διὰ τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡμᾶς.
(Μετάφραση Ανδρέα Θεοδώρου)
Νά, ὁ Νυμφίος ἔρχεται στὸ μέσο τῆς νύχτας, κι εὐτυχισμένος θὰ εἶναι ὁ δοῦλος ποὺ θὰ τὸν βρεῖ (ὁ Νυμφίος) ξάγρυπνο νὰ τὸν περιμένει· ἀνάξιος ὅμως πάλι θὰ εἶναι ἐκεῖνος, ποὺ θὰ τὸν βρεῖ ράθυμο καὶ ἀπροετοίμαστο. Βλέπε, λοιπόν, ψυχή μου νὰ μὴ βυθιστεῖς στὸν πνευματικὸ ὕπνο, γιὰ νὰ μὴν παραδοθεῖς στὸ θάνατο (τῆς ἁμαρτίας) καὶ νὰ μείνεις ἔξω τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ ἀνάνηψε κράζοντας· Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος εἶσαι ἐσὺ ὁ Θεὸς· σῶσε μας διὰ τῆς προστασίας τῶν ἐπουρανίων ἀσωμάτων δυνάμεων (τῶν Ἀγγέλων).
Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ'. Ὡς ἀπαρχὰς.
Ὁ Ἰακὼβ ὠδύρετο, τοῦ Ἰωσὴφ τὴν στέρησιν, καὶ ὁ γενναῖος ἐκάθητο ἅρματι, ὡς βασιλεὺς τιμώμενος· τῆς Αἰγυπτίας γὰρ τότε ταῖς ἡδοναῖς μὴ δουλεύσας, ἀντεδοξάζετο παρὰ τοῦ βλέποντος τὰς τῶν ἀνθρώπων καρδίας, καὶ νέμοντος στέφος ἄφθαρτον.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς