Βασικό στοιχείο της ύπαρξης του Έλληνα είναι η πίστη. Πίστη και Πατρίδα αποτελούν έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες. Η πίστη στη δύναμη του Θεού τροφοδότησε το όραμα της ελευθερίας στον Έλληνα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Και Έλληνας δεν ήταν όποιος μιλούσε Ελληνικά, αλλά ο ορθόδοξος. Η πίστη του στην Ορθοδοξία ήταν το στοιχείο που τον διαφοροποιούσε από τον κατακτητή. Για τους υπόδουλους Έλληνες η Ορθοδοξία «ήταν κάτι παραπάνω από θρησκευτικό δόγμα. Ήταν το πνευματικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο εκφραζόταν η εθνική τους συνείδηση, ολόκληρος ο κόσμος τους, που έκλεινε μέσα του το ένδοξο παρελθόν και τις ελπίδες απολυτρώσεως» θα τονίσει στο μνημειώδες έργο του Ιστορία του Νέου Ελληνισμού ο αείμνηστος Απόστολος Βακαλόπουλος.
Στα κείμενα της Επαναστάσεως, διακρίνεται ιδιαίτερη μνεία και αναφορά στον Χριστό και στον Σταυρό, ως τα δύο κορυφαία κέντρα αναφοράς της πίστης και της δύναμης. Ο αγώνας των Ελλήνων ήταν συνειδητός αγώνας για την Θρησκεία και την Πατρίδα. Η σύνθεση των εννοιών «Θεός» και «Θρησκεία» με τις έννοιες «επανάσταση» και «Ελευθερία» είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του αγώνα του 1821.
Οι αγωνιστές ήρωες πίστευαν ότι με τη δύναμη του Θεού θα νικήσουν. Αυτό το πνεύμα διασώθηκε στα επαναστατικά κείμενα και το ενσαρκώνουν όλοι οι ήρωες. Παραθέτουμε ορισμένα στιγμιότυπα από λόγους του μεγάλου Στρατηγού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος υπήρξε πρωταγωνιστής σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ελληνικής Επαναστάσεως.
* «Την ομιλίαν, όπου είπα, με άκουσαν εκείνοι, οπού ήταν στο γεφύρι. Ήταν μια ώρα νύκτα περασμένη και σκοτάδι, και τους λέγω – έκαμα το σταυρό μου: όσοι αγαπάτε την Πατρίδα ελάτε κοντά μου. Εκίνησα, με ακολουθούν διακόσιοι…..» ( Θ. Κολοκοτρώνη, Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770 έως τα 1836, εποπτεία – εισαγωγή Απ. Δασκαλάκη, σ. 66).
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από την στρατολόγηση 200 ανδρών, ύστερα από το σταυροκόπημα και την προτροπή του Θ. Κολοκοτρώνη. Με την παράθεση αυτή στα απομνημονεύματά του τονίζει ιδιαίτερα την πίστη στο Θεό.
*«Είναι θέλημα Θεού! Είναι κοντά μας και βοηθάει, γιατί πολεμάμε για την πίστη μας, για την πατρίδα μας, για τους γέρους γονιούς, για τα αδύνατα παιδιά μας, για την ζωή μας, την λευτεριά μας...Και όταν ο δίκαιος Θεός μας βοηθάει ποιος εχθρός ημπορεί να μας κάνει καλά...;» (Θ. Κολοκοτρώνης)
*«Ως μία βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί μας και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση...». (Θ. Κολοκοτρώνης)
*«Έκατσα που εσκαπέτισαν με τα μπαϊράκια τους απεκατέβηκα κάτω. Ήταν μιά εκκλησία εις τον δρόμον, η Παναγία στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό μου ήτο όπου έκλαιγα την Ελλάς... Σίμωσα, έδεσα το άλογό μου σ' ένα δένδρο, μπήκα μέσα και γονάτισα. Παναγία μου, είπα από τα βάθη της καρδιάς μου και τα μάτια μου δάκρυσαν. Παναγία μου, βοήθησε και τούτη τη φορά τους Έλληνες να ψυχωθούν. Έκανα το Σταυρό μου, ασπάσθηκα την εικόνα της, βγήκα από το εκκλησάκι, πήδηξα στο άλογό μου και έφυγα. Σε λίγο μπροστά μου ξεπετάγονταν οχτώ αρματωμένοι, ο εξάδελφός μου ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και επτά ανήψια του. -Κανείς δεν είναι στην Πιάνα, μου είπε ο Αντώνης. Ούτε στην Αλωνίσταινα. Είναι φευγάτοι. -Ας μη είναι κανείς, αποκρίθηκα. Ο τόπος σε λίγο θα γιομίση παλληκάρια...Ο Θεός υπέγραψε την λευτεριά της Ελλάδος και δεν θα πάρη πίσω την υπογραφή Του». (Απόσπασμα από τα Απομνημονεύματα του Θ. Κολοκοτρώνη)
*Το πρώτο δίδαγμα του μεγάλου Στρατηγού στους νέους, μέσα από την πικρή εμπειρία τού Αγώνα, είναι η ... διαφύλαξη της Oρθόδοξης Πίστης μας: «ΝΕΟΙ, πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα “υπέρ ΠΙΣΤΕΩΣ” και έπειτα “υπέρ ΠΑΤΡΙΔΟΣ”». (Από τον λόγο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Πνύκα)
Στα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821, αλλά και σε επίσημα πολιτικά κείμενα της εποχής, μπορούμε να δούμε εκατοντάδες αναφορές στην Πίστη και γενικά στη θρησκευτικότητα των επαναστατημένων Ελλήνων. Μέσα σε αυτά κυριαρχεί η βαθιά πίστη ότι ο Θεός διαρκώς ενισχύει τον δίκαιο αγώνα τους, για την Ελευθερία της Πατρίδος τους.
Εορτάζομε φέτος την επέτειο των 200 ετών από την Εθνική Παλιγγενεσία και την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού, που μέσω της αυτοθυσίας τους μας χάρισαν οι επαναστατημένοι ήρωες του 1821. Οι ένδοξοι πρόγονοί μας θέλησαν να μας κληροδοτήσουν την ορθόδοξη πίστη τους στον Χριστό και στην Υπεραγία Θεοτόκο, καθώς και το ελεύθερο και αδούλωτο φρόνημα σε μας τους σύγχρονους νεοέλληνες. Εμείς τι φόρο τιμής θα αποτίσουμε σε εκείνους που θυσιάστηκαν για του Χριστού την πίστη την αγία και της Πατρίδος την ελευθερία;
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς