«῾Ο Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ…»
Το παράδειγμα του Τελώνου και Φαρισαίου προβάλλει η Εκκλησία μας με την έναρξη του Τριωδίου, για να μας προετοιμάσει την περίοδο αυτή να βιώσουμε την θεάρεστη προσευχή και τη γνήσια πνευματική ζωή με αληθινή νηστεία και πραγματική μετάνοια. Η τελωνική έκφραση «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» που συνοδεύεται με συντριβή καρδίας ενώπιον του Θεού επιδοκιμάζεται από τον Κύριο, ο Οποίος δέχεται την προσευχή μετανοίας και ειλικρινούς ταπεινώσεως, με αποτέλεσμα να δικαιωθεί και να υψωθεί στα μάτια του Θεού. Η εκζήτηση της Ευσπλαχνίας και του Θείου Ελέους εξάγνισε τον Τελώνη και η ψυχή του έλαβε τη θεϊκή ευλογία.
Ο Άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος αναλύει τι σημαίνει το Κύριε ελέησον:
Λυπήσου με, Κύριέ μου, τον αμαρτωλό στην ελεεινή κατάσταση που βρίσκομαι και δέξου με πάλι στη Χάρη Σου.
Δος μου πνεύμα δυνάμεως, για να με δυναμώσει να αντισταθώ στους πειρασμούς του διαβόλου και στην κακή συνήθεια της αμαρτίας.
Δος μου πνεύμα σωφρονισμού, για να σωφρονισθώ και να έρθω σε αίσθηση του εαυτού μου και να διορθωθώ.
Δος μου πνεύμα φόβου, για να σε φοβούμαι και να φυλάττω τας εντολάς σου.
Δος μου πνεύμα αγάπης, για να σε αγαπώ και να μην απομακρύνομαι πλέον από κοντά Σου.
Δος μου πνεύμα ειρήνης, για να φυλάττει την ψυχή μου ειρηνική και να συγκεντρώνω όλους μου τους λογισμούς και να είμαι ήσυχος και ατάραχος.
Δώσε μου πνεύμα καθαρότητος, για να με φυλάττει καθαρό από κάθε μολυσμό.
Δος μου πνεύμα πραότητος, για να είμαι ήμερος στους αδελφούς μας Χριστιανούς και να απέχω από τον θυμό.
Δος μου πνεύμα ταπεινοφροσύνης, για να μη φαντάζομαι υψηλά και υπερηφανεύομαι.
(Από το βιβλίο «Βαδίζοντας με τον Χριστό κάθε μέρα»)
Και ο ιερός Χρυσόστομος σε ομιλία του διερωτάται ποιος είναι καλύτερος ο τρόπος της προσευχής: «Το να προσέρχεται κανείς προς Αυτόν (τον Θεό) με πνευματική καθαρότητα, με ψυχή συντετριμμένη με πηγές δακρύων, να μη ζητάει τίποτε το κοσμικό, να αγαπάει τα μελλοντικά πράγματα, να κάνει την προσευχή για την απόκτηση των πνευματικών αγαθών, να μην προσεύχεται εναντίον των εχθρών του, να μη δείχνει μνησικακία για κανένα, να διώχνει από την ψυχή όλα τα πάθη, να προσέρχεται με πάρα πολύ συντετριμμένη καρδιά, είναι συνεσταλμένος, να δείχνει πολλή επιείκεια και να κατευθύνει τη γλώσσα προς επαινετικά λόγια, να μην ασχολείται με κανένα πονηρό πράγμα, να μην έχει καμία σχέση προς τον κοινό εχθρό της οικουμένης, εννοώ βέβαια τον διάβολο.
Διότι, εκείνον, που μιλάει στον βασιλιά για να υπερασπίσει κάποιους άλλους, και μετά αυτά τα διαλαλεί στους εχθρούς εκείνου, τον τιμωρούν και οι κοσμικοί νόμοι. Και συ λοιπόν, εάν θέλεις να ομιλείς και υπέρ του εαυτού σου και υπέρ άλλων, αυτό προ πάντων προσπάθησε να επιτύχεις, να μην έχεις καμία σχέση με τον κοινό εχθρό της οικουμένης. Διότι έτσι θα γίνεις δίκαιος και αφού θα είσαι δίκαιος θα εισακουσθεί η προσευχή σου, αφού θα έχεις τέτοια συνήγορο (τη δικαιοσύνη)».
Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία εις τον Δ΄Ψαλμόν, ΕΠΕ, Ιω. Χρυσοστόμου Έργα, Πατερικές Εκδόσεις ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ, Θεσσαλονίκη 1982, τ. 5, σελ. 130.
Ἐξαποστειλάριον Τριῳδίου. –
Τοῖς Μαθηταῖς συνέλθωμεν.
Ὑψηγορίαν φύγωμεν, Φαρισαίου κακίστην· ταπείνωσιν δὲ μάθωμεν, τοῦ Τελώνου ἀρίστην, ἵν᾽ ὑψωθῶμεν βοῶντες, τῷ Θεῷ σὺν ἐκείνῳ· Ἱλάσθητι τοῖς δούλοις σου, ὁ τεχθεὶς ἐκ Παρθένου, Χριστὲ Σωτήρ ἑκουσίως, καὶ Σταυρὸν ὑπομείνας, συνήγειρας τὸν κόσμον σου θεϊκῇ δυναστείᾳ.
