Η Μνήμη της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου εορτάζεται την Κυριακή μεταξύ 11 και 17 Οκτωβρίου.
Η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος συνήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίας από τις 24 Σεπτεμβρίου έως τις 13 Οκτωβρίου 787 μ.Χ., με πρωτοβουλία της αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας, η οποία ασκούσε χρέη αντιβασιλέως του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του ΣΤ΄. Υπό την προεδρία του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Αγίου Ταρασίου συγκεντρώθηκαν 350 ορθόδοξοι επίσκοποι, και σε αυτούς προστέθηκαν άλλοι δεκαεπτά ιεράρχες, οι οποίοι αποκήρυξαν την αίρεση των εικονομάχων.
Πλάι στους αντιπροσώπους του Πάπα Ρώμης και των Πατριαρχών Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, οι μοναχοί οι οποίοι υπέφεραν δεινούς διωγμούς επί βασιλείας των εικονομάχων αυτοκρατόρων Λέοντος Γ’ Ίσαύρου (717 – 741 μ.Χ.) και Κωνσταντίνου Ε’ Κοπρωνύμου (741 – 775 μ.Χ.) αποτελούσαν έντονη παρουσία· ήταν περίπου εκατόν τριάντα έξι.
Η διδασκαλία της αγίας μητέρας μας Ορθόδοξης Εκκλησίας για την ορθή τιμή και προσκύνηση των αγίων εικόνων είναι σαφής και ξεκάθαρη. Τιμούμε το εικονιζόμενο πρόσωπο. Η προσκύνηση μεταβαίνει στο πρότυπο και όχι στην ύλη. Η εικόνα, δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο, ούτε ακόμη και μία απλή εικονογράφηση της Γραφής. Είναι αναπόσπαστο μέρος της Λειτουργίας, αποτελεί «μέσο για να γνωρίσουμε το Θεό και να ενωθούμε μαζί Του».
Οι χριστιανικές εικόνες παριστάνουν υπαρκτά πρόσωπα και γεγονότα, τον Χριστό, την Υπεραγία Θεοτόκο, τους αγίους. Όλες οι σκηνές από τον βίο και την δράση του Χριστού μας είναι ιστορικά γεγονότα. Μόνον εάν δεν είχαν συμβεί, έπρεπε να μη ζωγραφίζονται. Εφ' όσον όμως είναι πραγματικά γεγονότα, η παράστασή τους δεν έχει καμία σχέση προς το ψεύδος των ειδώλων.
H εικόνα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσον, με το οποίο ο πιστός ανάγεται εις έννοιαν, μνήμη του θεαρέστου βίου του εικονιζομένου αγίου και έτσι προτρέπεται σε ομοίωσή του, που αποτελεί και την τιμή του εικονιζομένου αγίου ή μάρτυρος.
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει: «ο μη προσκυνών εχθρός εστι του Χριστού και της Αγίας Θεοτόκου και των Αγίων, εκδικητής δε του διαβόλου και των δαιμόνων, έργω επιδεικνύμενος την λύπην, ότι οι άγιοι του Θεού τιμώνται και δοξάζονται, ο δε διάβολος καταισχύνεται. Η γαρ εικών θριάμβωσίς εστι και φανέρωσις και στηλογραφία εις μνήμην της νίκης των αριστευσάντων και της αισχύνης των ηττηθέντων και καταβληθέντων».
Η δε Ζ' Οικουμενική Σύνοδος αξιοποιώντας την θεολογική διδασκαλία του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, διεκήρυξε ότι «η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει» και όχι στην ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένη η ιερά εικών. Οι εικόνες μάλιστα των αγίων δεν είναι απλές αναμνηστικές παραστάσεις, όπως οι φωτογραφίες των συγγενών και φίλων, αλλά μετέχουν και αυτές στον αγιασμό λόγω της μυστικής και αοράτου σχέσεως τους προς τα πρωτότυπα τους αγίους. Η άκτιστη ενέργεια και χάρη του Παναγίου Πνεύματος, που ενοικεί στους αγίους, χαριτώνει τα σώματά τους, όπως φαίνεται στα άγια λείψανά τους και περνά και στις αγίες εικόνες τους, που για τον λόγο αυτό θαυματουργούν.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος πλ. δ’. Μνήμη Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου
Ὑπερδεδοξασμένος εἶ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ φωστῆρας ἐπὶ γῆς τοὺς Πατέρας ἡμῶν θεμελιώσας, καὶ δι’ αὐτῶν πρὸς τὴν ἀληθινὴν πίστιν πάντας ἡμᾶς ὁδηγήσας, πολυεύσπλαγχνε δόξα σοι.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ταῖς θείαις τοῦ Πνεύματος, καὶ ἑπταρίθμοις αὐγαῖς, Πατέρες οἱ ἔνθεοι, καταυγασθέντες τὸν νοῦν, Ἑβδόμην συνέλευσιν, ἤθροισαν ἐκ περάτων, ἐν Νικαίᾳ τῇ πόλει, ἱδρύσαντες θεοφρόνως, τὰς πανσέπτους Εἰκόνας. Αὐτῶν μετ’ εὐφροσύνης, τῇ μνήμῃ ᾄσωμεν. Αμήν.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς