Γεννήθηκε στην Κων/πολη από επιφανείς
και αγίους γονείς, που εξορίσθηκαν για την πίστη τους στην προσκύνηση των ιερών
εικόνων. Ο ιερός Φώτιος αγωνίσθηκε για την τιμή των εικόνων και αναδείχθηκε
μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας, ως ο Απόστολος Παύλος. Διακρίθηκε για την
αγιότητα του βίου του και για την τεράστια μόρφωσή του ως φιλομαθής λόγιος. Ο
Μέγας Φώτιος υπήρξε μεγαλειώδης μορφή του 9ο αι., διότι προσδιόρισε το μέλλον
όχι μόνο του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας.
Σε νεαρή ηλικία ο Φώτιος φαίνεται ότι είχε αρχίσει να διδάσκει γραμματική,
ρητορική και φιλοσοφία σε ένα κύκλο μαθητών. Το 858 μ.Χ. χειροτονήθηκε
Επίσκοπος Κων/πόλεως, μετά την παραίτηση του Πατριάρχου Ιγνατίου από το θρόνο.
Ήταν υπέρμαχος της Ορθοδόξου πίστεως ως
εκκλησιαστικός ηγέτης, ως καθηγητής της φιλοσοφίας στο πρώτο Πανεπιστήμιο της
Μεσαιωνικής Ευρώπης της Μαγναύρας, στις θεολογικές μελέτες του στη Βιβλιοθήκη,
στα υπουργικά και στρατιωτικά αξιώματα της Πολιτείας, στις εξορίες του, στις
κυριαρχικές αξιώσεις του Πάπα, ακόμη και ως ανθρωπιστής στο ποιμαντικό και
φιλανθρωπικό έργο της Κων/πόλεως.
Αγωνίσθηκε για την αναζωπύρωση της
ιεραποστολικής συνειδήσεως, γνωρίζοντας την ιεραποστολική δραστηριότητα του
ιερού Χρυσοστόμου, αφού αναφέρεται πολλές φορές στο έργο αυτό και στη χρήση των
μοναχών ως ιεραποστόλων. Επί των ημερών του, με την αποστολή του Κυρίλλου και
του Μεθοδίου στο γένος των Σλάβων εκχριστιανίσθηκε το έθνος των Βουλγάρων (το
864 μ.Χ.), το οποίο μυσταγώγησε προς την αμώμητη πίστη του Χριστού. Ο ιερός
Φώτιος διεξήγαγε μεγάλους και επιτυχείς αγώνες υπέρ της Ορθοδόξου πίστεως
εναντίον των Μανιχαίων, των Εικονομάχων και άλλων αιρετικών και επανέφερε στους
κόλπους της Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας πολλούς από αυτούς.
Το πολυσχιδές έργο του διακρίνεται σε
Φιλολογικά συγγράμματα: η Μυριόβιβλος ή «Βιβλιοθήκη» (με έργα 280 συγγραφέων
εκκλησιαστικής και θύραθεν παιδείας), το πολύτιμο Λεξικό «Λέξεων Συναγωγή».
Επίσης σε Θεολογικά συγγράμματα: «Αμφιλόχια», «Νομοκάνων», συλλογή αποστολικών
και συνοδικών κανόνων, «Κατά Μανιχαίων», «Περί του Αγίου Πνεύματος μυσταγωγίας»
και περίπου 263 επιστολές.
Τα έργα του Φωτίου έχουν εκδοθεί στην Patrologia Graeca του Migne, τόμοι 101-104.
Ανακηρύχθηκε άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και η μνήμη του τιμάται
στις 6 Φεβρουαρίου.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τῆς
σοφίας ἐκφάντωρ λαμπρὸς γενόμενος, Ὀρθοδοξίας ἐδείχθης θεοπαγής προμαχών, τῶν Πατέρων καλλονὴ Φώτιε μέγιστε, οὐ γὰρ αἱρέσεων δεινῶν, στηλιτεύεις τὴν ὀφρύν,
Ἐώας τὸ θεῖον σέλας, τῆς Ἐκκλησίας
λαμπρότης, ἣν διατηρεῖ Πάτερ ἄσειστον.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς