Συμβουλές για το ήθος των ανθρώπων και
την ενάρετη ζωή σε 170 κεφάλαια. (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, Τόμος Α΄, σελ.
28-53).
1. Οι άνθρωποι λέγονται λογικοί καταχρηστικά. Δεν είναι
λογικοί εκείνοι που έμαθαν τους λόγους και τα βιβλία των αρχαίων σοφών, αλλά
όσοι έχουν λογική ψυχή και μπορούν να διακρίνουν ποιο είναι το καλό και ποιο
είναι το κακό. και έτσι αποφεύγουν τα κακά και ψυχοβλαβή, μελετούν όμως σοβαρά
τα καλά και ψυχωφελή και τα πράττουν με μεγάλη ευχαριστία προς το Θεό. Μόνο
αυτοί πρέπει αληθινά να λέγονται λογικοί άνθρωποι.
2. Ο αληθινά λογικός άνθρωπος μια μόνο φροντίδα έχει, να
υπακούει και να είναι αρεστός στο Θεό, τον Κύριο των όλων, και σε τούτο και
μόνο να ασκεί την ψυχή του, πως να γίνει αρεστός στο Θεό, ευχαριστώντας Τον για
την μεγάλη και εξαιρετική πρόνοιά Του και την κυβέρνηση όλου του κόσμου, όποια
κι αν είναι η θέση του στη ζωή. Γιατί είναι παράλογο, να ευχαριστούμε τους
γιατρούς όταν μας δίνουν τα πικρά και αηδιαστικά φάρμακα για χάρη της υγείας
του σώματός μας, να είμαστε όμως αχάριστοι στο Θεό για όσα φαίνονται σ’ εμάς
δυσάρεστα και να μην αναγνωρίζομε ότι τα πάντα γίνονται όπως πρέπει και προς το
συμφέρον μας σύμφωνα με την πρόνοιά Του. Γιατί η αναγνώριση αυτή και η πίστη
στο Θεό είναι η σωτηρία και η τελειότητα της ψυχής.
3. Η εγκράτεια, η ανεξικακία, η σωφροσύνη, η εγκαρτέρηση,
η υπομονή και οι παρόμοιες μέγιστες και ενάρετες δυνάμεις μας δόθηκαν από το
Θεό και είναι αντίθετες και αντιστέκονται και μας βοηθούν στις αντίστοιχες προς
αυτές κακίες. Αν γυμνάζομε αυτές τις δυνάμεις και τις έχομε πάντοτε πρόχειρες,
τότε νομίζομε ότι δεν μας συμβαίνει πια τίποτε δύσκολο ή θλιβερό ή αβάσταχτο.
γιατί σκεφτόμαστε ότι όλα είναι ανθρώπινα και τα νικούν οι αρετές που έχομε.
Αυτά δεν τα έχουν υπόψη τους οι ανόητοι άνθρωποι. Ούτε σκέφτονται ότι τα πάντα
γίνονται σωστά και όπως πρέπει για το συμφέρον μας, για να λάμψουν οι αρετές
μας και να στεφανωθούμε από το Θεό.
4. Την απόκτηση των χρημάτων και το πλούσιο ξόδεμά τους
να τα θεωρείς μόνο σαν φαντασία που δεν κρατά παρά λίγο καιρό, και ξέροντας ότι
η ενάρετη και θεάρεστη ζωή διαφέρει από τον πλούτο. Όταν το μελετάς αυτό
σταθερά, ούτε θα αναστενάξεις, ούτε θα κραυγάσεις, ούτε θα κατηγορήσεις κανένα,
αλλά θα ευχαριστείς το Θεό για όλες τις ευεργεσίες που σου δίνει, βλέποντας ότι
οι χειρότεροι από σένα στηρίζονται στα λόγια και στα χρήματα. Γιατί η επιθυμία,
η δόξα και η άγνοια είναι τα πιο κακά πάθη της ψυχής.
5. Όταν κάνομε καλή χρήση του λογικού μας, τότε είμαστε
άξιοι να λεγόμαστε άνθρωποι. Αντίθετα, όταν δεν κάνομε καλή χρήση του λογικού,
τότε μόνο κατά το σώμα και κατά τη φωνή διαφέρομε από τα άλογα ζώα. Ας
αναγνωρίσει λοιπόν ο συνετός άνθρωπος ότι είναι αθάνατος και τότε θα μισήσει
κάθε αισχρή επιθυμία, η οποία γίνεται αιτία θανάτου στους ανθρώπους.
6. Όπως οι πλοίαρχοι και οι αμαξηλάτες με την προσοχή και
την επιμέλεια πετυχαίνουν το σκοπό τους, έτσι πρέπει και όσοι φροντίζουν να
ζουν τη σωστή και ενάρετη ζωή, να μελετούν και να φροντίζουν πως να ζουν όπως
πρέπει και αρέσει στο Θεό. Εκείνος που θέλει να ζήσει έτσι και έχει καταλάβει
ότι μπορεί, με την πίστη προχωρεί προς την αφθαρσία.
7. Να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου ότι πρέπει ακατάπαυστα
να αποδεικνύεις τον χρηστό και ενάρετο βίο σου από τα ίδια τα έργα σου. έτσι
και οι άρρωστοι ονομάζουν και αναγνωρίζουν σωτήρες και ευεργέτες τούς γιατρούς,
όχι από τα λόγια τους αλλά από τα έργα τους.
8. Η λογική και ενάρετη ψυχή αναγνωρίζεται από το βλέμμα,
το βάδισμα, τη φωνή, το γέλιο, από το που συχνάζει και με ποιους
συναναστρέφεται. Όλα αυτά έχουν αλλάξει σ’ αυτήν και έγιναν κοσμιότερα. Γιατί ο
νους που αγαπά το Θεό, σαν πρακτικός θυρωρός απαγορεύει την είσοδο στις κακές
και αισχρές ενθυμήσεις.
9. Αν παρακολουθείς τον εαυτό σου και τον δοκιμάζεις, θα
δεις ότι οι άρχοντες και τα αφεντικά έχουν εξουσία μόνο του σώματος, όχι και
της ψυχής. Και να το θυμάσαι αυτό πάντοτε. Γι’ αυτό αν διατάζουν φόνους ή
τίποτε άτοπα ή άδικα και ψυχοβλαβή, δεν πρέπει να υπακούμε σ’ αυτούς και αν μας
βασανίζουν ακόμη. Γιατί ο Θεός δημιούργησε την ψυχή ελεύθερη και αυτεξούσια σε
όλα όσα κάνει, καλά ή κακά.
10. Εκείνοι που ζουν μετρημένη και περιορισμένη ζωή, και
από κινδύνους γλυτώνουν, και δεν έχουν ανάγκη από φύλακες. Με το να νικούν την
επιθυμία σε όλες τις περιπτώσεις, βρίσκουν το δρόμο προς το Θεό εύκολα.
Πηγή:
Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της
Παναγίας, 1986, α΄τόμος, σελ. 28-53.
Δόξα… Ἦχος πλ. δ’. Ἀνατολίου
Οὐρανοδρόμῳ ἐπιβὰς ὀχήματι
θεσπέσιε, τῶν ἀρετῶν κατέλαβες, τὴν ἀκρόπολιν δι᾿ ἀσκήσεως,
ἐκ τῆς ἐρήμου πολεύων, τῆς ἄνω Ἱερουσαλήμ, τὰ ὑπερκόσμια, καὶ τῶν ἐκ πόνων ἀγώνων,
ἀξίως τὰ γέρα
κομισάμενος, ταῖς οὐρανίαις συναγάλλῃ,
ταξιαρχίαις Παμμακάριστε, τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν κληρονόμος, καὶ τῆς
Βασιλείας οἰκήτωρ
γενόμενος. Ἀλλὰ πρέσβευε θεοφόρε Ἀντώνιε,
τῷ Σωτῆρι τῶν ὅλων,
εἰρηνεῦσαι τὸν κόσμον, καὶ σῶσαι
τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς