«Ὡς Υἱὸν καὶ Λόγον σε τοῦ Θεοῦ, Σύνοδος ἡ Πρώτη, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, ὀρθῶς σε κηρύττει, τὸν δι’ ἡμᾶς παθόντα, καὶ λύει τοῦ Ἀρείου, Σῶτερ τὸ φρύαγμα».
(Μεγαλυνάριον)
Την εβδόμη Κυριακή από το Πάσχα, η Εκκλησία μας τιμά τη
μνήμη των Αγίων 318 Πατέρων της Α´ Οικουμενικῆς Συνόδου, οι οποίοι με
τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος διακήρυξαν την θεότητα του Υιού του Θεού,
καταδίκασαν τη φοβερή αίρεση του Αρειανισμού και συνέταξαν τα επτά πρώτα άρθρα
του Συμβόλου της Πίστεως.
Η καταδίκη του Αρείου πέρασε στην εκκλησιαστική
εικονογραφία με την παράσταση της Συνόδου, αλλά και με το όραμα του αγίου
Πέτρου Αλεξανδρείας, που ιστορείται στην πρόθεση των ναών. Στην παράσταση αυτή
ο ίδιος ο Χριστός καταδικάζει τον Άρειο. Ο άγιος ιερομάρτυρας Πέτρος,
πατριάρχης Αλεξανδρείας, δίδασκε την αληθινή πίστη του Χριστού και κατά το
διωγμό του Διοκλητιανού (303 μ.Χ.) συνελήφθη και φυλακίσθηκε με την απόφαση να
αποκεφαλισθεί. Μέσα στη φυλακή είδε τον Κύριο σε όραμα ως νεογέννητο παιδί να
αστράφτει περισσότερο από τον ήλιο και να φορεί ένα χιτώνα, που ήταν σχισμένος
από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Στην απεικόνιση ο Άγιος Πέτρος ρωτά τον Χριστό:
«Τὶς σου τὸν χιτῶνα, Σῶτερ, διεῖλεν;» και ο Ιησούς απαντά: «Οὗτος ο παγκάκιστος
Άρειος, Πέτρε».
Η διήγηση του οράματος του Πέτρου Αλεξανδρείας
περιγράφεται στον ομώνυμο Βίο και Μαρτύριό του. Το δογματικό στοιχείο της
θεότητας του Χριστού πέρασε στην παράσταση, με τον Άρειο να απεικονίζεται με
μελανά χρώματα και πεσμένος στο έδαφος.
Επίσης, παράλληλο κείμενο συναντούμε στο β΄ στιχηρό του Εσπερινού των Αγίων Πατέρων:
«Τίς σου τὸν χιτῶνα Σῶτερ διεῖλεν; Ἄρειος, σὺ ἔφης, ὁ τῆς Τριάδος, τεμὼν τὴν ὁμότιμον ἀρχὴν εἰς διαιρέσεις, οὗτος ἠθέτησέ σε εἶναι, τὸν ἕνα τῆς Τριάδος΄ οὗτος Νεστόριον διδάσκει, Θεοτόκον μὴ λέγειν΄ ἀλλ’ ἡ Σύνοδος ἡ ἐν Νικαίᾳ, Υἱὸν Θεοῦ σε ἀνεκήρυξε, Κύριε, Πατρὶ καὶ Πνεύματι σύνθρονον».
Προσόμοια τῶν Πατέρων. Ἦχος πλ. β’. Ὅλην ἀποθέμενοι
Στίχ. Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν τυμπάνῳ καὶ χορῷ,
αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν χορδαῖς καὶ ὀργάνῳ.
Ὅλην συγκροτήσαντες, τὴν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμην, καὶ τῷ θείῳ Πνεύματι, συνδιασκεψάμενοι, τὸ μακάριον, καὶ σεπτὸν Σύμβολον, οἱ σεπτοὶ Πατέρες, θεογράφως διεχάραξαν, ἐν ᾧ σαφέστατᾳ, τῷ Γεγεννηκότι συνάναρχον, τὸν Λόγον ἐκδιδάσκουσι, καὶ παναληθῶς ὁμοούσιον, ταῖς τῶν Ἀποστόλων, ἑπόμενοι προδήλως διδαχαῖς, οἱ εὐκλεεῖς καὶ πανόλβιοι, ὄντως καὶ θεόφρονες.
Στίχ. Εὐλογητὸς εἶ Κύριε ὁ Θεὸς ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν
καί αἰνετόν καί δεδοξασμένον τό ὄνομά σου εἰς τούς αἰῶνας.
Ὅλην εἰσδεξάμενοι, τὴν νοητὴν λαμπηδόνα, τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὑπερφυέστατον χρησμολόγημα, τὸ βραχὺ ῥήματι, καὶ πολὺ συνέσει, θεοπνεύστως ἀπεφθέγξαντο, ὡς χριστοκήρυκες, εὐαγγελικῶν προϊστάμενοι, δογμάτων οἱ μακάριοι, καὶ τῶν εὐσεβῶν παραδόσεων, ἄνωθεν λαβόντες, τὴν τούτων ἀποκάλυψιν σαφῶς, καὶ φωτισθέντες ἐξέθεντο, ὅρον θεοδίδακτον.
Στίχ. Συναγάγετε αὐτῷ τοὺς Ὁσίους αὐτοῦ, τούς διατιθεμένους
τήν διαθήκην αὐτοῦ ἐπί θυσίαις.
Ὅλην συλλεξάμενοι, ποιμαντικὴν ἐπιστήμην, καὶ θυμὸν κινήσαντες, νῦν τὸν δικαιότατον ἐνδικώτατα, τοὺς βαρεῖς ἤλασαν, καὶ λοιμώδεις λύκους, τῇ σφενδόνῃ τῇ τοῦ Πνεύματος, ἐκσφενδονήσαντες, τοῦ τῆς Ἐκκλησίας πληρώματος, πεσόντας ὡς πρὸς θάνατον, καὶ ὡς ἀνιάτως νοσήσαντας, οἱ θεῖοι Ποιμένες, ὡς δοῦλοι γνησιώτατοι Χριστοῦ, καὶ τοῦ ἐνθέου κηρύγματος, μύσται ἱερώτατοι.
(Η Εικόνα με τον όραμα του Πέτρου
Αλεξανδρείας: «Κύριε, τίς σου περιέσχισε τὸν χιτῶνα;»
είναι από την Ἱ. Μ. Διονυσίου, Τζώρτζης, ~1546.)
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς