«Ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος,
ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας».
Διερχόμενοι το Τριώδιο και εν όψει της
Μ. Τεσσαρακοστής, η Ορθόδοξη Εκκλησία με την Παραβολή του Ασώτου προτείνει σε
όλους την Μετάνοια, διότι με αυτήν όλα συγχωρούνται· αρκεί ο άνθρωπος να ζει
«εν πνεύματι μετανοίας» στην παρούσα ζωή, εφόσον η δύναμη της μετανοίας ισχύει
σε αυτήν τη ζωή. Η μετάνοια είναι βασική και μεγάλη αρετή, πάνω στην οποία
οικοδομείται η πνευματική ζωή του πιστού ανθρώπου. Εξάλλου, ο μετανοημένος
άνθρωπος μόνο μπορεί να επικοινωνεί με τον Θεό.
Η μετάνοια είναι ένα νέο βάπτισμα μετά
το βάπτισμα, χάρη μετά τη χάρη. Η μετάνοια συνυφαίνεται με την εξομολόγηση και
έτσι απαλλάσσεται ο εξομολογούμενος από το βάρος των αμαρτιών του. Η εμμονή στη
μετάνοια θερμαίνει την πίστη και αυξάνει την ταπείνωση, κατά τον άγιο Συμεών
τον Νέο Θεολόγο.
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διακηρύττει
ότι μετάνοια σημαίνει επάνοδος από το παρά φύση στο κατά φύση και όδευση προς
το υπέρ φύση. Είναι πορεία από το κατ' εικόνα στο καθ' ομοίωση.
Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει πως
αρχή μετανοίας είναι η αποχή του κακού και η αρχή της μετανοίας είναι αρχή της
σωτηρίας μας. Και τονίζει πως η μετάνοια δύναται να επαναφέρει τον μετανοούντα
σε μεγαλύτερη καθαρότητα και από την πριν της αμαρτίας κατάσταση.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει
χαρακτηριστικά πως η αληθινή μετάνοια είναι αρχή, μέση και τέλος της εν Χριστώ
πνευματικής ζωής. Όλοι έχουμε ανάγκη μετανοίας, γιατί ουδείς αναμάρτητος. Η
πνευματική ζωή αρχίζει οπωσδήποτε με τη μετάνοια. Το έργο της δεν παύει ποτέ.
Και εξηγεί ότι η μετάνοια αρχίζει με την αυτομεμψία, την εξομολόγηση, την
απομάκρυνση από τις κακίες. Δεν μπορεί ποτέ κανείς, να προχωρήσει και να
προοδεύσει πνευματικά στα υψηλά και τέλεια, αν δεν αγγίξει την αρχή των αρετών.
τη μετάνοια.
Ο Μ. Βασίλειος διακηρύττει ότι όλος ο
ανθρώπινος βίος είναι βίος προς μετάνοια. Ο ατελής άνθρωπος θέλει συνεχή αγώνα,
για να πλησιάσει τον Παντέλειο Θεό. Ο αιώνας της παρούσης ζωής είναι αιώνας
μετανοίας, ενώ της άλλης ζωής, είναι της ανταποδόσεως. Αυτός ο τωρινός, της
υπομονής. Και κείνος της παρακλήσεως».
Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος
επισημαίνει ότι η σκληροκαρδία θα μαλαχθεί με δάκρυα, η καρδιά θα ταπεινωθεί με
δάκρυα, η ένωση με τον Θεό θα γίνει με δάκρυα, η γνώση του Θεού είναι αδύνατον
να επιτευχθεί δίχως δάκρυα.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τονίζει ότι
η ευσέβειά μας δεν μένει στα λόγια, αλλά στα πράγματα. Η μετάνοια ελευθερώνει
και δεν υποδουλώνει τον άνθρωπο. Όσο ο πιστός βαθαίνει στη μετάνοια τόσο
περισσότερο αισθάνεται την αγάπη του Θεού και βιώνει την ελευθερία».
Ο
άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύει την έννοια της μετανοίας: «Άφεσις
αμαρτιών σημαίνει πηγή σωτηρίας και βραβείο μετανοίας. Γιατί η μετάνοια είναι
ιατρείο, που θεραπεύει την αμαρτία. Είναι ακόμα ουράνιο δώρο, και δύναμις
θαυμαστή, δύναμις που με την Θεία Χάρη νικάει όλα τα κακά αποτελέσματα της
παραβάσεως των Ευαγγελικών εντολών. Η μετάνοια είναι το χωνευτήρι της
αμαρτίας».
Παραθέτουμε ένα τμήμα του 50ου ψαλμού σε
ελεύθερη απόδοση, όπου είναι εμφανές το πνεύμα μετανοίας του Μεγάλου Ψαλμωδού.
Από τον 50ο Ψαλμό του Δαβίδ
Σπλαχνίσου με, Θεέ, μες στην αγάπη Σου
μες στην αμέτρητη ευσπλαχνία Σου
συγχώρησε τα ανομήματά μου.
Πλύνε με ολόκληρον από την παράβασή μου.
Από την αμαρτία μου καθάρισέ με.
Το ξέρω καλά εγώ το κρίμα μου,
αδιάκοπα είναι το σφάλμα μου
μπροστά στα μάτια μου.
Σ' Εσένα, σ' Εσένα προπαντός αμάρτησα,
κι ό,τι κακό, ενώπιόν σου το έκανα...
Καθάρισέ με με ύσσωπο (εξαγνιστικό φυτό
για κάθαρση)
και οι αμαρτίες μου θα εξαλειφθούν.
Πλύνε με, κι από το χιόνι λευκότερος θα
γίνω.
Τις αμαρτίες μου παράβλεψε
κι εξάλειψε όλες τις παραβάσεις μου.
Φτιάξε μου, Θεέ, μία καθαρή καρδιά…
Εκ της Ιεράς Μονής