Γεννήθηκε τον 2ο αιώνα από ευσεβείς και πλούσιους γονείς.
Έμεινε ορφανός από πατέρα και ανατράφηκε χριστιανικά από τη μητέρα του Ανθία, η
οποία έγινε χριστιανή από τους μαθητές του Αποστόλου Παύλου. Η Ανθία, υπόδειγμα
αρετής και φιλανθρωπίας, αποφάσισε να επισκεφθεί τη Ρώμη, όπου μαρτύρησαν οι
Απόστολοι Πέτρος και Παύλος και διέμεινε στην εκεί Εκκλησία. Ο επίσκοπος Ρώμης
Ανίκητος (155-166 μ.Χ.) έλαβε υπό την προστασία του τον Ελευθέριο και σε ηλικία
15 ετών, εκτιμώντας τη σοφία, την ενάρετη ζωή και τη θερμή του πίστη, τον
χειροτόνησε διάκονο και αργότερα πρεσβύτερο. Σε ηλικία 20 ετών, του ανέθεσε τον
επισκοπικό θρόνο του Ιλλυρικού, με έδρα την Αυλώνα της Αλβανίας.
Ο άγιος Ελευθέριος επέδειξε όλες τις μεγάλες αρετές και με το
αγνό ήθος και τη γλυκύτητα του λόγου του, οδήγησε πολλούς ειδωλολάτρες στη
χριστιανική πίστη. Όμως ο διώκτης των Χριστιανών Σεπτίμιος Σεβήρος
πληροφορήθηκε τη χριστιανική δράση του Ελευθερίου και τον συνέλαβε. Ο άγιος
Ελευθέριος αρνούμενος να προσκυνήσει τα είδωλα ως θεούς, υπέστη πολλά και
φρικτά βασανιστήρια, αλλά ο Θεός επισκίασε τον άγιο και δεν κατέβαλαν την ψυχή,
αλλά ούτε και το σώμα του. Τελικά αποκεφαλίστηκε και παρέδωσε την μακαρία ψυχή
του στον Κύριο. Η μητέρα του Ανθία αγκάλιασε το άψυχο σώμα του μάρτυρα και το
καταφιλούσε κι εκείνη τη στιγμή, οι δήμιοι την αποκεφάλισαν και έτσι την
οδήγησαν «εἰς οὐρανίους θαλάμους» μαζί με τον υιό της. Μαζί με τον άγιο Ελευθέριο εορτάζουν η
μητέρα του Ανθία, ο άγιος Κορέμων και οι δύο δήμιοι που τον αποκεφάλισαν και
αποκεφαλίστηκαν, γιατί πίστεψαν στον Χριστό.
Ο Άγιος Ελευθέριος προσφέρει την ελευθερία στις έγκυες
γυναίκες, γι’ αυτό θεωρείται βοηθός και προστάτης τους.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ.
α’. Τὸν
συνάναρχον Λόγον.
Ἱερέων ποδήρει κατακοσμούμενος, καὶ αἱμάτων τοῖς ῥείθροις ἐπισταζόμενος, τῷ Δεσπότῃ σου Χριστῷ μάκαρ ἀνέδραμες, Ἐλευθέριε σοφέ, καθαιρέτα τοῦ Σατᾶν. Διὸ μὴ παύσῃ πρεσβεύων, ὑπὲρ τῶν πίστει τιμώντων, τὴν μακαρίαν σου ἄθλησιν.
(=Ο σοφός Ελευθέριος κοσμημένος με το
ιερατικό ένδυμα (ιερέων ποδήρει κατακοσμούμενος) που έσταζε από το ποτάμι των
αιμάτων του (και αιμάτων τοις ρείθροις επισταζόμενος) έτρεξε ευτυχισμένος στον
Δεσπότη Χριστό (τω Δεσπότη σου Χριστώ μάκαρ ανέδραμες) και κατατρόπωσε τον
σατανά. Ας πρεσβεύει γι’ αυτούς που τιμούν τη μνήμη του και το μαρτύριό του.)
Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς